حقوق حیوانات و ماهی قرمز سفره هفت سین

به گزارش سراج24: نزدیک به یک دهه قبل عده ای برای کاهش درد و رنج این حیوان به بهانه نوروز، ماهی قرمز را موجودی آلوده و بیماری زا معرفی کردند! با رنگ باختن این دیدگاه، ماهی قرمز چینی و وارداتی شد، برخی برایش گونه جایگزین معرفی کردند و برخی تحریمش کردند، فارغ از اینکه عدم تمرکز بر مساله حقوق حیوانات و ارایه راهکارهای جانبی شرایط ماهی قرمز را بدتر کرده است.

ماهی قرمز و مسایل زیست محیطی

ماهی قرمز نمونه تزیینی شده کپورماهیان است و به شکل فعلی زیستگاه طبیعی ندارد. این ماهی در طول هزاران سال زندگی در کنار بشر در چین و ایران [خاستگاه اصلی محل تردید است] توسط ساکنین آسیای شرقی دچار تغییرات ظاهری شده و به مرور زمان تزیینی تر شده است.

ماهی قرمز مقاوم وهمه چیز خوار است و رهاسازی آن در زیستگاه های طبیعی توسط منجر به خورده شدن تخم، لارو و غذای گونه های دیگر توسط این گونه مهاجم شده و اثرات سوء بر گونه های بومی رودخانه ها و زیستمندان عرصه های طبیعی دارد.

در گذشته دید صرفا زیست محیطی برخی افراد و گروه ها، تلاش برای نجات ماهی قرمز هفت سین را نوعی احساس گرایی صرف تعبیر می کرد. منطق فعلی فعالان حقوق حیوانات و بررسی علمی، اخلاقی و منطقی این مساله در سال های اخیر منجر به اصلاح این دیدگاه شده است.

مسایل پزشکی

بر خلاف آنچه تا کنون برای کاهش خرید ماهی قرمز گفته شده است، در دهه اخیر هیچ مورد ابتلا به بیماری خاص که مستندا از ماهی به انسان منتقل شده باشد وجود نداشته است. تبلیغ بیماری زایی ماهی قرمزی که هرگز خطرناک پنداشته نمی شد، منجر به ایجاد واهمه اجتماعی و بدبینی به تمام حیوانات شهری نظیر سگ و گربه شد که نتیجه تاسف برانگیزی در موذی خواندن و برخورد با این حیوانات داشته است. همچنین مقبولیت اجتماعی حامیان حیوانات را با شک و تردید همراه کرده است.

مسایل اخلاقی

آزار و کشتن حیوانات امری غیر اخلاقی است. به دلیل وجود سیستم عصبی، جانوران درد و رنج را حس می کنند. نسبت به محرک های دردآور و آزارنده عکس العمل نشان می دهند و جهت ایجاد تغییر در شرایط آزارنده تلاش می کنند. این تلاش گاه به شکل فرار است و گاه به شکل برخورد متقابل (نیش زدن، گاز گرفتن و …) ماهی قرمزی که با شرایط فعلی تولید می شود، بر خلاف حق طبیعیش، امکان تلاش برای حفظ جان و موجودیتش را دارا نیست و در تنگ های محدود شیشه ای با تنگی نفس مزمن دست به گریبان است. به دلیل نگرش کالا گونه به آن در پروسه تولید و توزیع هیچ گونه توجهی به جان و آسایش این موجود نمی شود.

مسایل فرهنگی و تاریخی

مسایل تاریخی – فرهنگی مرتبط با ماهی قرمز نیاز به بررسی بیشتر و رسیدن به اجماع متخصصان دارد. برخی آن را موجودی وارداتی می دانند که ۸۰ سال قبل وارد ایران شده و برخی سابقه ماهی قرمز در ایران را بیش از ۲۵۰۰ سال می دانند. گاه یک تابلوی نقاشی کمال الملک نقش سند تاریخی ایرانی نبودن ماهی قرمز هفت سین را بازی می کند و گاه تصویر کپور ماهیان بر ظروف مکشوفه تاریخی سند صدور این گونه از ایران به چین می شود. یا این حال گویا هیچ کشور حوزه نوروز تا کنون چنین رسمی نداشته است.

مسایل قانونی

هر سال سازمان حفاظت محیط زیست رسما اعلام می کند که فروش ماهی قرمز توسط توسط دست فروش ها و مراکز غیر مجاز اکیدا ممنوع است. با این حال مشاهدات روزمره سطح شهر نشان از عدم برخورد کافی و بازدارنده با این تخلف دارد. امکانات یگان حفاظت برای برخورد با میزان بالای خرید و فروش غیرقانونی ماهی قرمز کافی نیست. نیروهای انتظامی نیز عملا این جرم مشهود را نادیده می گیرند. شاید تربیت نیروی واکنش سریع در گارد سازمان و حذف بروکراسی صدور حکم ماموریت، همچنین صدور دستورالعمل های انتظامی مبنی بر برخورد ناجا با این تخلفات پاسخ قابل قبولی باشد در برابر این تخلف پر شمار. به هر روی نظارت و برخورد با سرشاخه ها منطقی تر و قابل کنترل تر به نظر می رسد.

مسایل مذهبی

هیچ نگرش دینی آزار و کشتن بی دلیل حیوانات را مجاز نمی داند. در دین اسلام بر محبت با جانداران تاکید بسیار شده است. روایات بسیاری از برخورد معصومین با آزار حیوانات وجود دارد و بخشی از نهج البلاغه به حقوق حیوانات اختصاص دارد. سیره معصومین سرشار از احترام به حق حیات جانداران بوده و پیامبر و ائمه توجه خاصی به رفاه حیوانات داشته اند.

در آیین کهن ایرانی، زرتشت نیز حق حیات جانداران گرامی داشته شده و رسوم قابل توجهی در زمینه حقوق حیوانات و رفاه حیوانات وجود دارد.

بر اساس ضوابط اسلامی ماهی قرمز حیوانی پاک محسوب می شود و حتی مدفوع، جسد و اعضای آن نیز نجس نیست.

مسایل آموزشی

ماهی قرمز ازمعدود حیوانات مورد تایید عموم اقشار ایرانی است. این موجود زیبا تنها حیوانی است که سالانه به خانه تمام ایرانیان وارد می شود و می تواند در صورت برخورد صحیح، بانی آموزش محبت به حیوانات برای کودکان باشد. عمر بالای این حیوان، کم آزار بودن و نیاز کمتر به رسیدگی روزانه در مقایسه با سایر حیوانات خانگی و همچنین هزینه پایین نگهداری آن، می تواند آن را به یکی از جذاب ترین و ماندگار ترین حیوانات خانگی تبدیل کند اما شرایط حاضر به گونه ای است که فرزندان ایران نه تنها ماهی را موجودی با قابلیت زندگی ۴۰ ساله نمی بینند، بلکه با اشتباه و کم کاری بزرگتر ها، حامیان حیوانات و مسوولین، ماهی قرمز را در حد یک کالای تزیینی چند روزه می بینند.

خرید و فروش

حیوان به عنوان کالا به هیچ عنوان مورد تایید مجامع جهانی حامی حقوق حیوانات نیست. دید به حیوانات باید دید اخلاقی به یک موجود جاندار باشد که درد و رنج، گرسنگی و بیماری، ضربه و ایراد صدمات بدنی  را درک می کند. به دلیل قیمت بسیار پایین ماهی قرمز و تولید انبوه آن، عملا تلاشی برای حفظ سلامت و جان ماهی نمی شود و با شلیک توپ آغاز سال نو، بازمانده ماهیها که برای فروشنده سودی ندارند به جوی خالی از آب یا مجاری فاضلاب سپرده می شوند تا بمیرند.

تولید صنعتی حیوانات

تولید صنعتی به مفهوم تولید انبوه در مراکز محدود مورد تایید هیچ ارگان فعال در زمینه حقوق حیوانات نیست. در فرایند تولید انبوه، حقوق، آسایش و رفاه تک تک حیوانات اهمیتی ندارد و این آمار تولید و خروج از مرکز پرورش است که اهمیت پیدا می کند. تولید میلیونی ماهی قرمز به صورت سالانه و آمار تاسف بار و غیر قابل باور از مرگ قریب به اتفاق این ماهی ها گواه بی دقتی در تولید و توزیع این جانداران است.

راه حل

ماهی قرمزیک شبه بر سفره هفت سین جای نگرفته است. منطقی است فعالان حقوق حیوانات با مدیریت زمان دار و برنامه ریزی شده به صورت اصولی برای اصلاح وضع موجود اقدام کنند. ایجاد ترس و برخورد صرفا احساسی اقدامی ناپایدار است که تبعات ناشناخته ای بر حقوق حیوانات در پی خواهد داشت.

در کوتاه مدت

باید تلاش شود با آگاهی رسانی عمومی از درد و رنج ماهی های تولید و توزیع شده کاسته شود. تا حد ممکن نسبت به تهیه و معرفی حوضچه های جایگزین اقدام شود. اقدام جدی جهت نظارت موثر بر نحوه تولید، توزیع و فروش ماهی قرمز انجام شده و مشروط به بازدارنده بودن جرایم و احکام قضایی، با فروشنده و توزیع کننده های غیر مجاز و غیر قابل نظارت برخورد جدی شود. از ایجاد جو دشمنی با اعتقادات عمومی جلوگیری شود. روش نگهداری صحیح و اصولی ماهی های توزیع شده تا پایان عمر طبیعی تبلیغ شود.

در میان مدت

اقدام عملی جهت اصلاحات فرهنگی، مصوبات قانونی بازدارنده آزار حیوانات، سیستم پایش و کنترل در تعامل با مراجع قانونی انجام شود. مطالعه جدی بر تاریخچه ماهی قرمز و نوروز انجام و اجماع صاحب نظران، مورخان و ایران شناسان در زمینه ماهی قرمز سفره هفت سین و امکان یا عدم امکان حذف آن از سفره هفت سین حاصل شود. نتیجه اجماع صاحب نظران فرهنگی اجرا و تهدید ایرانیت نوروز خنثی شود.

در بلند مدت

مسایل فرهنگی، آموزشی و اعتقادی که در کوتاه مدت غیر قابل تغییر هستند بررسی و هرگونه اشتباه موجود اصلاح شود. با انجام پایش و چک و بازرسی دقیق با هرگونه آزار، کشتار و نقض حقوق ماهی قرمز برخورد بازدارنده و قاطع شود.

دیده بان حقوق حیوانات به عنوان مرجع رسمی حقوق حیوانات معتقد است شرایط حاضر ماهی قرمز قابل قبول نیست. همچنین در صورت تشخیص صاحب نظران مبنی بر حضور ماهی قرمز بر سفره هفت سین، این حضور شرایطی دارد که در نظر گرفتن حقوق حیوانات و همچنین رفاه حیوانات در تمامی مراحل تولید، توزیع و نگهداری به عنوان کف خواسته های دیده بان حقوق حیوانات خواهد بود.