سراج24_مهدی احمدی: طرح ملی حفظ قرآن کریم از جمله طرح‌های فرهنگی برزمین مانده در کشورمان است که حدود یک دهه از آغاز آن می‌گذرد، اما عملاً هیچ اقدامی صورت نگرفته و علاقه‌مندان و فعالان قرآنی یک‌دهه چشم‌انتظار آغاز طرح ملی حفظ قرآن هستند.
باید ۱۰ میلیون حافظ قرآن داشته باشیم
ماجرا از مطالبه رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۰ آغاز شد. ایشان در جمع فعالان قرآنی در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۹۰ فرمودند: «یکی از چیزهایی که می‌تواند تدبر در قرآن را به ما ارزانی بدارد، حفظ قرآن است. ما حافظ قرآن کم داریم. من قبلاً گفتم که در کشور ما حداقل باید یک میلیون نفر حافظ قرآن باشند، حالا یک میلیون که عدد کمی است نسبت به این جمعیتی که ما داریم. اما حالا چون دوستان الحمدللَّه یک مقدماتی فراهم کرده‌اند، کارهایی را مشغول شده‌اند و دارند برنامه‌هایی را فراهم می‌کنند برای اینکه ان‌شاءاللَّه حفظ راه بیفتد، ما هم امیدمان بیشتر شده و به جای یک میلیون، میگوئیم ان‌شاءاللَّه ما باید ۱۰ میلیون نفر حافظ قرآن داشته باشیم».
فعالیت‌هایی که بیشتر جوزدگی بود تا کار سازمان‌یافته
با این سخن رهبر معظم انقلاب، مسئولان نهاد‌های مختلف سراسیمه کارهایی را آغاز کردند و شاید کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد حدود ۱۰ سال دیگر طرح ملی حفظ در حد صحبت و جلسه باقی بماند. البته کارهایی هم که آن زمان آغاز شد، بیشتر ناشی از یک جور پیروی از احساسات بود، زیرا هیچ وحدت و انسجامی در آنها به چشم نمی‌خورد و پس از مدت کوتاهی تقریباً همه فعالیت‌ها تعطیل شد.
۱۰ میلیون حافظ کل قرآن کریم، نه حافظ چند جزء
البته برخی از این اقدامات تا چندسال ادامه داشت، اما با وجودآمار‌های عجیب و غریب و میلیونی مسئولان مربوطه از تربیت حافظان قرآن کریم، خروجی چندانی به چشم نمی‌خورد و هیچ‌گاه تکلیف آمار و ارقام‌های ارائه شده از سوی مسئولان دستگاه‌ها روشن نشد. البته توجیه برخی از مسئولان این بود که منظور رهبر معظم انقلاب از تربیت حافظ قرآن، تربیت حافظ کل نیست و کسی که در مسیر حفظ قرآن قرار گیرد، حافظ قرآن محسوب می‌شود.
حتی تا ۶ سال کسی به خود زحمت نمی‌داد از رهبری سؤال کند منظور شما از تربیت حافظ قرآن چیست؟ تا اینکه سال ۱۳۹۶ دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی اعلام کرد: این امر از معظم‌له سؤال شده و ایشان فرموده‌اند: منظور تربیت ۱۰ میلیون حافظ کل قرآن کریم است.
جلسه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن
تشکیل ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن/ ستادی که فقط سالی چند جلسه برگزار می‌کرد
سال ۱۳۹۰ ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم توسط شورای توسعه فرهنگ قرآنی و معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسئولیت هر دو نهاد را یک شخص برعهده داشت، تشکیل و تعدادی از نخبگان حفظ قرآن کشور از جمله شهریار پرهیزکار، حجت‌الاسلام سیدمحمدمهدی طباطبایی و... به عنوان اعضای ستاد معرفی شدند، اما تشکیل جلسات هرچندماه یکبار تنها اتفاقی بود که در سال‌های نخست رخ داد و حتی کُندی حرکت ستاد راهبری طرح ملی حفظ مورد اعتراض اعضا هم قرار گرفت.
آغاز نمایشگاه قرآن و آغاز طرح ملی حفظ/ پایان نمایشگاه و پایان طرح ملی حفظ
راه‌اندازی بخشی در نمایشگاه قرآن کریم در سال ۱۳۹۱ با عنوان بخش حفظ قرآن کریم که ذیل طرح ملی حفظ برپا شده بود، روزنه‌های امیدی را در دل علاقه‌مندان زنده کرد، اما گویا این بخش تنها برای گذران نمایشگاه برپا شده بود و پس از ماه رمضان هیچ خبری از آن نشد و کسانی هم که برای حفظ قرآن ثبت‌نام کرده بودند، بلاتکلیف ماندند.
جالب‌تر اینکه این اتفاق در سال ۱۳۹۲ هم تکرار شد و باز هم بخش طرح ملی حفظ در نمایشگاه قرآن برپا شد و پس از پایان نمایشگاه، طرح ملی حفظ هم بلاتکلیف ماند! بخش طرح ملی حفظ قرآن سال ۱۳۹۷ هم به همان شکل یعنی به صورت نمادین در نمایشگاه قرآن برگزار شد.
بخش طرح ملی حفظ قرآن در نمایشگاه قرآن
تدوین سند ۳ صفحه‌ای طی ۳ سال
از اواسط سال ۱۳۹۲ و با تغییر دولت، دیگر حتی صحبتی هم از طرح ملی حفظ قرآن نبود و دیگر هیچ‌کس برنامه‌ای در این زمینه نداشت. البته مسئولان شورای توسعه فرهنگ قرآنی از تدوین سند طرح خبر دادند که طی آن سند، کار با انسجام، وحدت رویه و قوت پیش برود و سهم هر نهاد هم در طرح مشخص شود، اما تدوین این سند هم به امری فرسایشی تبدیل شد و نهایتاً سه سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۵ سند طرح ملی حفظ قرآن کریم رونمایی شد. سندی که کمتر از سه صفحه بود، اما تدوین آن سه سال به طول انجامیده بود!
افقی که باید طی آن تا امروز یک میلیون و ۷۰۰ هزار حافظ کل تربیت می‌شد، اما...
رونمایی از سند طرح ملی حفظ قرآن، روزنه‌های امید را دوباره روشن کرد. براساس این سند باید در افقی ۱۰ ساله و تا سال ۱۴۰۴ تعداد ۳.۵ میلیون حافظ قرآن تربیت می‌شد، یعنی سالانه حدود ۳۵۰ هزار حافظ کل قرآن کریم. افق نهایی طرح هم به این صورت عنوان شد که از سال ۱۴۰۴ طرح ملی حفظ شتاب بیش‌تری به خود بگیرد و نهایتاً تا سال ۱۴۱۴ پرونده طرح ملی حفظ قرآن کاملاً بسته شده و ۱۰ میلون حافظ کل قرآن محقق شود.
البته بر اساس این سند، امروز پس از پنج سال باید حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار حافظ کل قرآن داشته باشیم. البته باتوجه به اینکه اقدام عملی چندانی در این سال‌ها رخ نداده است، می‌توان گفت این عدد تقریباً صفر است و عدد کنونی حافظان کل که حدود ۲۰ هزار نفر است، ربطی به طرح ملی حفظ ندارد و توسط نهاد‌های مردمی و مؤسسات تربیت شده‌اند.
طرح ملی حفظ قرآن آغاز شد، اما چه آغازی؟
سال ۱۳۹۶ دستگاه‌های عضو طرح معرفی و سهم هریک از دستگاه‌ها هم مشخص شد، همچنین مقرر شد سامانه‌ای طراحی شود که در آن نام حافظان کل قرآن براساس کدملی در آن ثبت تا هم عدد دقیق حافظان کنونی مشخص شود و هم نام یک حافظ قرآن را چند نهاد به صورت موازی ثبت نکنند. این سامانه سال بعد به شکل ناقص رونمایی شد و مدتی بعد هم از کار افتاد و از دسترس خارج شد.
سال ۱۳۹۷ اعلام شد که طرح ملی حفظ قرآن، کار خود را آغاز کرد و در برنامه‌ای هم این آغاز به صورت رسمی اعلام و در واقع طرح بالاخره آغاز شد. سامانه طرح هم که به آن اشاره کردیم در همین برنامه رونمایی شد.
آغاز طرح ملی حفظ قرآن در قالب برنامه ۱۴۵۲
چه آغازی؟ طرحی که با محوریت حفظ جزء ۳۰ قرآن کریم آغاز شد؛ آن هم در قالب یک برنامه تلویزیونی به نام «بشارت ۱۴۵۲»؛ برنامه‌ای که ربطی به طرح نداشت و از سال‌ها قبل از شبکه قرآن پخش می‌شد و از ظرفیت آن برای طرح ملی حفظ استفاده شده بود.
البته استقبال از این برنامه نهایتاً در حد چند صد هزار نفر بود که بر فرض اینکه ۱۰ میلیون نفر هم در آن مشارکت می‌کردند باتوجه به اینکه سالانه حفظ یک جزء در دستور کار بود باز هم تربیت ۱۰ میلیون حافظ ۳۰ سال طول می‌کشید.
رونمایی از سامانه طرح ملی حفظ قرآن
طرحی که در آن تا ۶۰ سال هم امید به تحقق ۱۰ میلیون حافظ نیست
سال ۱۳۹۸ هم محوریت جزء ۳۰ در برنامه بشارت ۱۴۵۳ تکرار شد. به این صورت با توجه به اختصاص دوسال زمان برای یک جزء، تربیت ۱۰ میلیون حافظ ۶۰ سال زمان نیاز دارد. البته به شرط جذب ۱۰ میلیون داوطلب حفظ؛ در حالی که عدد مشارکت در طرح تنها در حد چند صد هزار نفر بود و قطعاً طی ۶۰ سال هم تحقق عدد ۱۰ میلیون حافظ نشدنی است.
سال ۱۳۹۹ همین مقدار کار هم انجام نشد و کلاً همه چیز تعطیل بود. البته شبکه قرآن طرح سالانه خود را این‌بار با محوریت حفظ و مفاهیم چند سوره از قرآن برگزار کرد که ربطی به طرح ملی حفظ نداشت.
آیا مشکل طرح ملی حفظ قرآن فقط پول است؟
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی جایی گفته بود: اگر حفظ هر جزء قرآن ۵۰ هزار تومان هزینه داشته باشد، تربیت ۱۰ میلیون حافظ کل قرآن مبلغ ۱۴ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد. فرض را بر این می‌گیریم که ۱۴ هزار میلیارد تومان و حتی بیشتر از آن هم فراهم شد، آیا این ظرفیت در کشور به وجود آمده که ۱۰ میلیون نفر را جذب حفظ قرآن کنیم؟
آیا اگر فراخوانی در این زمینه اعلام شود، می‌توان امید داشت ۱۰ میلیون نفر دارای استعداد حفظ جذب قرآن کرد که چند سال همه وقت خود را برای حفظ قرآن بگذارند؟
آیا منطقی است که انتظار داشته باشیم همه هزینه‌های طرحی با این عظمت توسط بودجه‌های دولتی و بیت‌المال تأمین شود؟
آخرین جلسه ستاد طرح ملی حفظ که ۱۸ آبان ۱۳۹۹ در اوقاف برگزار شد
چرا مردم برای عزای سید‌الشهدا (ع) میلیارد‌ها تومان خرج می‌کنند، اما برای قرآن نه؟
چگونه است که در کشور، فرهنگی به وجود آمده که مردم برای برنامه‌های اهل بیت (ع) خصوصاً عزاداری سید‌الشهدا (ع) سالانه صد‌ها و یا هزاران میلیارد تومان هزینه می‌کنند، اما برای قرآن آن‌گونه که شایسته است، پای کار نمی‌آیند؟
آیا بهتر نیست به جای برگزاری جلسات بی‌ثمر و هدر دادن بودجه‌های محدود با طرح‌های کوتاه مدت و بدون باز‌ده به دنبال نهادینه کردن فرهنگ قرآن در جامعه باشیم تا مردم به آیات الهی احساس نیاز کنند؟ تا خودشان پای کار بیایند و برای ترویج قرآن از جمله حفظ هزینه کنند.
چه افقی برای طرح ملی حفظ قرآن متصور باشیم؟/ ۱۰۰ سال؟ ۲۰۰ سال؟...
حدود ۱۰ سال از مطالبه رهبر معظم انقلاب مبنی بر تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن می‌گذرد و عملاً کار خاصی رخ نداده است. در خوشبینانه‌ترین حالت، امروز ۲۰ هزار حافظ کل قرآن در کشور وجود دارد و برای تحقق ۱۰ میلیون حافظ باید عدد فعلی را ۵۰۰ برابر کنیم. پس باید ۵۰۰ برابر امروز کار کنیم تا این عدد محقق شود.
حال با این شرایط و حرکت لاک‌پشتی طرح ملی حفظ چه افقی می‌توان برای تربیت ۱۰ میلیون حافظ قرآن متصور بود؟ ۱۰۰ سال؟ ۲۰۰ سال؟...
