اوقات شرعی تهران
اذان صبح ۰۴:۴۵:۲۵
اذان ظهر ۱۲:۱۱:۵۹
اذان مغرب ۱۸:۳۳:۲۹
طلوع آفتاب ۰۶:۰۹:۰۶
غروب آفتاب ۱۸:۱۵:۲۵
نیمه شب ۲۳:۳۰:۲۵
قیمت سکه و ارز
۱۳۹۹/۰۴/۱۵ - ۱۷:۵۵
یادداشت

مطالعه رابطه پوشش مردان و حق امنیت اجتماعی زنان

با مرور مقالات و کتب نگارش شده در حوزه حجاب به این مساله پی می‌بریم که پوشش و حجاب مردان مغفول مانده و این مساله با توجه به رشد ناهنجاری‌هایی که در زمینه پوشش مردان در سطح جهان و ایران مشاهده می‌کنیم بسیار جای تاسف است.

مطالعه رابطه پوشش مردان و حق امنیت اجتماعی زنان

 

به گزارش سراج24، ارتباط انسانی مبتنی بر شرایط اولیه، طبیعی و بالفعل پیوندها، وابستگی متقابل و دلبستگی‌های میان انسان‌هاست و از همه مهم‌تر متکی بر بنیادی‌ترین و ضروری‌ترین نیازهای انسان یعنی امنیت است.

امنیت مقوله‌ایست که تاریخ آن به حضور بشر در زمین باز می‌گردد اما از مطرح شدن مفهوم امنیت اجتماعی در مجامع علمی و بین‌المللی کمتر از صدسال می‌گذرد. البته با توجه به احکام و اصول اسلام می‌توان گفت که در ریشه‌های دین به این نکته ریز، بسیار توجه شده و برای برهم‌زنندگان امنیت روانی و اجتماعی بدترین مجازات‌ها در نظر گرفته شده است.

در مفهوم امنیت اجتماعی فراهم کردن آسودگی خیال در حیطه ارتباطات اجتماعی، بسیار حائز اهمیت می‌باشد و مقوله پوشش، چه برای زنان و چه برای مردان در این آسودگی خیال یا آرامش در برقراری ارتباطات اجتماعی و حضور در جامعه موثر است. اما با مرور مقالات و کتب نگارش شده در حوزه حجاب به این مساله پی می‌بریم که پوشش و حجاب مردان مغفول مانده و این مساله با توجه به رشد ناهنجاری‌هایی که در زمینه پوشش مردان در سطح جهان و ایران مشاهده می‌کنیم بسیار جای تاسف است. مطالعه منابع دینی و مطالعات اجتماعی و جامعه شناختی به ما کمک می‌کند تا از سویی وارد این مساله شده و تاثیر آن بر امنیت اجتماعی زنان را مورد بررسی قرار دهیم.

 

امنیت اجتماعی

امنیت، بعد از نیازهای فیزیولوژیکی، اساسیترین نیاز انسان است. در قرآن کریم، در سورههای نور، انعام، نحل، فتح، اعراف بحث امنیت را می‌توان مشاهده کرد.(فاضلیان،۱۳۸۹) امنیت در لغت به معنای نداشتن دلهره و دغدغه است(نصری،۱۳۸۱) آیت الله خامنه‌ای برخلاف نظریات رایج علمی، امنیت را عدم احساس خوف، تهدید و ناامنی مردم در محیط کار و زندگی دانسته و مرجع آن را آحاد مردم با هر گرایش و سلیقه‌ای، حاکمیت و نهادهای اجتماعی می‌دانند.(شایگان،۱۳۹۱) مفهوم امنیت اجتماعی برای اولین‌بار و به مفهوم فنی کلمه در سال ۱۹۹۳ میلادی مطرح شد. انگیزه طرح این عبارت، امواج تهدیدآمیزی بود که هویت گروه‌ها را در معرض خطر قرار داده بودند. بدین معنا که از یکسو با رشد فناوری‌های نوین و مجتمع‌های صنعتی، هویت بعضی گروه‌ها در هویت‌های مسلط هضم می‌شد و از سوی دیگر با گسترش مهاجرت از کشورهای فقیر و جهان سوم به کشورهای صنعتی و پیشرفته، نوعی آشفتگی و آنومی در تمایزهای هویتی پدیدار می‌شد.(مینایی،۱۳۸۶)

اگر امنیت اجتماعی را شامل تمهیداتی برای حفظ زندگی اعضای یک جامعه و سپس حفظ راه و روش زندگی آنان بدانیم، امنیت اجتماعی ناظر بر توانایی پاسداشت یا دفع تهدید از عنصری است که افراد یک جامعه را به همدیگر مرتبط می سازد. از این رو میتوان گفت که امنیت اجتماعی اولاً برساخته از فضای اجتماعی است، ثانیاً امنیت در عبارت امنیت اجتماعی، متغیری مستقل است. چون پاسداشت ارز‌ های خاص صاحبان یک هویت خاص در حکم فلسفة وجودی آن‌ها است. ثالثاً امنیت اجتماعی به لحاظ معنایی نه تنها به سطح امنیت فرد و امنیت ملی مربوط می‌باشد، بلکه عبارت است از رهایی از اضطراب و تعقیب ایمنی در قبال یک گروه اجتماعی نظیر خانواده یا یک مجمع قومی، مذهبی و غیره. نکته نهایی اینکه امنیت اجتماعی ناظر بر مبادلات اجتماعی و استفاده از آن‌ها به مثابه فرصتی برای اطمینان بخشی و اعتمادسازی است.

بر حسب اینکه هدف امنیت چه باشد، شاخصهای تهدید امنیت نیز متفاوت هستند. اگر هدف امنیت جامعه باشد. تهدیدات هویتی، منبع اساسی ناامنی است و پیوستگی و اتحاد میان اعضای جامعه، اولین ابزار تحقّق امنیت است؛ و اما شاخصهای تهدیدات امنیت اجتماعی در سطح کلان عبارتند از:

الف)پایبندی به دین، ب)لباس و نحوه پوشش، ج)آگاهی از تاریخ و گذشته، د)عادات، سنن و فرهنگ‌های جاری، ه)اشاعه باورها و عقاید، ی)حفظ زبان و ادبیات. (فاضلیان،۱۳۸۹)

پوشش و حجاب به مثابه رسانه‌ای ارتباطی و به عنوان کنشی اجتماعی، از یک سو تحت تاثیر ساختارهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است و از سوی دیگر متاثر از کنشگران زن و مرد اجتماعی. درسال‌های پس از انقلاب، به دلیل آسیب‌پذیری درونی جامعه و تهدید علنی بیرونی، انتقال فرهنگی حجاب با اختلال مواجه شد و رعایت نکردن حجاب اسلامی، موجب جریحه‌دار ساختن وجدان جمعی و تبدیل آن به مساله‌ای اجتماعی شد.(محبوبی منش،۱۳۸۶)

 

 فلسفه حجاب و عفاف از نظر عقل و فطرت

لزوم پوشش از نظر عقل کاملاً روشن و واضح است، چرا که هر عقل سلیم آنچه را که برای انسان مایه کرامت و حفظ از انحرافات و بیهودگیها و پوچیها است، موجب استواری انسان میداند و آنچه را که باعث فساد اخلاقی و پیامدهای شوم برهنگی می‌شود، مذموم و ناپسند میداند. به طور کلی هر چیزی که باعث رشد و تکامل و سلامتی فرد و جامعه است، عقل آن را شایسته دانسته و انسان را بر انجام آن ملزم می‌سازد. خصلت حیا یکی از شعبههای عقل است، زیرا وجود حیا در انسان او را به سوی حفظ پوشش و عفت دعوت میکند.

پوشش زنان و مردان، قبل از هر چیز، از خواستههای فطرت پاک و ساختار وجودی آ‌ن‌ها است. در قرآن آمده: هنگامی که آدم و حوا پس از چشیدن از آن درخت بهشتی ممنوعه، از بهشت اخراج شدند، خود را برهنه یافتند، شروع کردند با قرار دادن برگهای بهشتی بر یکدیگر تا همدیگر را بپوشانند.(اعراف.۲۲) سرعت در پوشیدن خود با برگهای بهشتی، بیانگر آن است که پوشش برای زن و مرد یک امر فطری و ذاتی است و بشر برای پاسخ دادن به ندای فطرت، خود را ناگزیر از پوشش میداند.(چولکی،۱۳۹۲).

امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: خداوند به آدم وحی کرد من تو را به انتخاب یکی از سه صفت، مخیر نمودم که عبارتند از: عقل، حیا و دین، یکی از آنها را انتخاب کن و دو صفت دیگر را رها نما. آدم عرض کرد: من عقل را برگزیدم. خداوند توسط جبرئیل به حیا و دین فرمود: از عقل جدا گردید و او را به خودش و اگذارید. آنها به جبرئیل گفتند: ما از سوی خدا فرمان داده شده‌ایم که از عقل جدا نگردیم، هر جا که عقل باشد، ما همراه آن هستیم. جبرئیل گفت: چنین باشید. (اصول کافی، ج۱، ص ۱-۱۱).

 

حرمت لباس شهرت

اسلام میخواهد زنان و مردان از یک سنگینی و وجاهت اجتماعی برخوردار باشند. نوع پوشش آن‌ها، به صورت عادی و به دور از هرگونه جلب توجه باشد، حتی پوشیدن لباسی که موجب تمایز فرد در جامعه باشد، ممنوع شده است و اگر لباسی موجب شهرت کسی گردد، آن را حرام اعلام نموده و این را علامت پستی و حقارت فرد میداند. (بهشتی و عظیمیان،۱۳۸۸)

امام صادق (ع) میفرمایند: در بیشخصیتی فرد همین بس که لباسی بپوشد یا مرکبی سوار شود که او را مشهور نماید. (حر عاملی، ۱۳۶۳،ج ۳، ص ۱۵۲)

امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: پوشیدن لباس ضخیم بر شما لازم است، زیرا کسی که لباسش نازک و بدن نما باشد، دینش نیز ضعیف و نازک است (بحارالانوار، ج ۸۳، ص ۱۸۳)

درست است که هرکسی وظیفه دارد چشم خود را از نامحرمان فرو پوشد؛ اما هر کسی نیز وظیفه دارد که جسم خود را به گونهای شهوتانگیز دربرابر نگاه دیگران قرار ندهد. از جسم و ظواهر جسمانی نباید به عنوان کالایی شهوتانگیز، استفاده کرد و چشمهای هرزه را به آن متوجه کرد. امروزه در بسیاری از جوامع، از لباس بهرهگیری سیاسی دارند. هندیان را در نظر بگیریم که چگونه لباس را به صورت یک سند سیاسی در آورده و با همان پوشش خاص در مجامع رسمی بینالمللی شرکت میکنند. در جوامع آفریقایی، مردان و زنان را در نظر بگیریم که چگونه از لباس، سند استقلال میسازند و بر اساس همان سند، خود را از دستبردها و تهاجمهای فرهنگی غرب حفظ می‌کنند. (بهشتی و عظیمیان،۱۳۸۸) لباس، پرچم بدن به حساب میآید که استقلال فکری، دینی، سیاسی و فرهنگی هم محسوب میشود و از همینجا میتوانیم به این نتیجه برسیم که تغییر لباس، نشانگر تغییرات اندیشه است و به تبع آن، تغییر در مشی و رفتار افراد ایجاد میشود، که در آن صورت، استقلال کشور زیر سؤال میرود؛ به ویژه از آن جهت که وضع برون، حکایت از وضع درون آدمی دارد و نشان میدهد که اندیشۀ وابستگی در درون رخنه کرده و در ظاهر افراد متجلی شده است. به گفته مونتسکیو در حکومت دموکراسی از دست رفتن عفت، بزرگ ترین بدبختی ها و مفاسد را باعث می شود تا جایی که اساس حکومت را از بین خواهد برد ( قائمی، ۱۳۷۳)

در حال حاضر، شاهد عدم رعایت این هنجار اجتماعی مهم در سطح جامعه هستیم. در حالی که تعالیم اسلامی بر رعایت حجاب در سطح جامعه تأکید دارد، تبلیغات رسانه ای، مجلات مد، شبکههای اینترنتی به همراه جامعهپذیری ضعیف ارزش‌های دینی در بین نسل جوان، رواج قرائت‌های جدید از دین و احکام دینی، خرافهگرایی و تحریفهای شدیدی که بوسیله اشخاص فاقد صلاحیت دینی در این زمینه انجام می‌شود، باعث شده که حجاب به طور خاص و احکام دینی به طور عام رعایت نشوند. از آنجا که در جامعة اسلامی ما، پایبندی به ارزشهایی چون حجاب، به عنوان یکی از مؤلفههای سرمایة اجتماعی تلقی میگردد، هنجارمند شدن این ارزش، تضمین برخی مؤلفههای مهم اجتماعی را برای افراد جامعه دامن میزند . این متغیر مهم اجتماعی امنیت است. (فاضلیان،1389)

 

یافته های پژوهش

این پژوهش در یک روند اکتشافی، با استفاده از روش پیمایش در صدد بررسی موضوع برآمده است. در این پژوهش متغیر مستقل امنیت اجتماعی بانوان و متغیر وابسته پوشش اجتماعی مردان است.

  • بین احساس امنیت در سطح اجتماع برای زنان و پوشش اجتماعی آقایان رابطه معنی‌دار وجود دارد .
  •  هرچه پوشش اجتماعی آقایان متناسب‌تر و به‌هنجارتر باشد ، احساس امنیت در سطح اجتماع برای زنان افزایش می‌یابد .
  •  بین احساس امنیت در محل کار زنان و پوشش اجتماعی آقایان رابطه‌ای معنی‌دار وجود دارد .
  • این رابطه مثبت و نسبتا قوی است و هرچه پوشش اجتماعی آقایان متناسب‌تر و به هنجارتر باشد ، احساس امنیت در محل کار برای زنان افزایش می‌یابد .
  • میان وجود امنیت اجتماعی زنان و پوشش اجتماعی آقایان رابطه‌ای معنی‌دار وجود دارد .
  •  این رابطه مثبت و نسبتا قوی است و هرچه پوشش اجتماعی آقایان متناسب‌تر و به هنجارتر باشد ، وجود امنیت اجتماعی برای زنان  محسوس‌تر خواهد بود .
  • پوشش اجتماعی آقایان برای زنان بدحجاب نیز دارای اهمیت است.
  • میان امنیت اجتماعی زنان و پوشش اجتماعی آقایان رابطه معنی‌دار وجود دارد .
  • این رابطه مثبت و نسبتا قوی است و هرچه پوشش اجتماعی آقایان متناسب تر و به هنجارتر باشد ، امنیت اجتماعی برای زنان افزایش خواهد یافت .

 

فرجام سخن

در مجموع نتایج پژوهش نشان می‌دهد که امنیت اجتماعی در نگاه زنان اعم از باحجاب و بدحجاب با پوشش اجتماعی مردان رابطه مثبت و قابل توجهی دارد و از سویی، هم احساس امنیت اجتماعی که امری ذهنی و انتزاعی است و هم از نگاه واقعیت‌مدارانه وجود امنیت در سطح اجتماع از دیدگاه زنان با بحث پوشش به هنجار آقایان رابطه دارد و نوع پوشش می‌تواند سطحی از انتظار سوء رفتار یا عدم سوء رفتار را در زنان ایجاد نماید که بالطبع منجر به احساس ناامنی یا امنیت در آنها می‌شود.

با توجه به مطالعات محققین و مشاهدات میدانی پیشنهادات زیر ارائه می‌شود:

  1. تعریف مشخصی از پوشش به‌هنجار برای آقایان در جامعه وجود ندارد و این ضعف تعریف منجر به اختلاف‌نظر و نیز اختلاف رفتاری شده است. بنظر می‌رسد همان‌گونه که در بحث حجاب بانوان، این مساله تا حدی در جامعه نظام یافته شده، در زمینه پوشش آقایان نیز نیازمند شرح و بسط قوی‌تری است.
  2. ورود به مساله پوشش مردان برای جامعه ما امری مغفول است و جز برخی احکام شرعی، منابع علمی یا دستورالعمل‌های اجتماعی مشخصی برای آن وجود ندارد. با توجه به تغییرات اجتماعی به نظر می‌رسد لازم است تا در این موضوع، ورود علمی و اجتماعی صورت گیرد.
  3. با توجه به نتایج پژوهش، چنانچه افزایش امنیت اجتماعی بانوان یک هدف اجتماعی تلقی شود، دستورالعمل‌های زیر مناسب خواهد بود:
    • فرهنگ‌سازی پیرامون پوشش مناسب اجتماعی مردان
    • توسعه تولیدات داخلی در زمینه پوشاک مناسب آقایان و جلوگیری از ورود پوشاک نابهنجار به بازار
    • تولید و تبلیغ الگوهای مناسب پوشش

 

مراجع

1. بهشتی، سعید. عظیمیان، مریم (1388). بررسی فلاسفه و قلمروی حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن، دوفصلنامه علمی پژوهشی تربیت اسلامی،س 4، ش8، ص 103-75.

2. چولکی، غلامرضا (1392). نقش حجاب در امنیت و آرامش زنان در جامعه از نظر اسلام، فصلنامه مطالعات اطلاعات و امنیت انتظامی، 106-113.

3. حر عاملی، محمد بن حسن، (1363). وسایل الشیعه، تهران: انتشارات اسلامی.

4. شایگان، فریبا (1392). بررسی شاخص‌های امنیت اجتماعی از منظر آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، دوفصلنامه علمی پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال دوم، شماره اول، تابستان1392.

5. فاضلیان،پوراندخت (1389). بررسی رابطة نوع حجاب و میزان امنیت اجتماعی در بین زنان شهر تهران، پژوهش‌نامه زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شمارة دوم، پاییز و زمستان1389، ص 86-65.

6. قائمی، علی (1373). حیات زن در اندیشه اسلامی، تهران: انتشارات امیری.

7. محبوبی منش،حسین(1386). تحلیل اجتماعی مساله حجاب، کتاب زنان، سال 10 ، شماره 38.

8. مینایی،محمد علی(1386). معرفی طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی، ماهنامه پژوهشگران، خرداد و تیر، شماره 12و 13 ، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی.

9. نصری، غدیر (1381). معنا و ارکان جامعه شناسی امنیت تهران: نشریه تحقیقات استراتژی

اشتراک گذاری
نظرات کاربران
هفته نامه الکترونیکی
هفته‌نامه الکترونیکی سراج۲۴ - شماره ۲۴۴
اخرین اخبار
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••
•••