به گزارش سراج24، در زمان صدر اسلام و پیامبر گرامی اسلام (ص) مسجد پایگاه تمامی اقدامات و برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، مذهبی و ... بود. در آن زمان مسجد محل تصمیمات محکم حکومتی و از سوی دیگر تشکیل دادگاه‌ها و محاکم بوده است.
به مرور زمان این با تشکیل نهادهای مختلف در حکومت این رویه تغییر کرد تاجایی که کارکرد گره‌گشایی مساجد در حل اختلافات و محاکم قضایی کمرنگ شده است.
اجرای طرح هرمسجد یک حقوقدان در ۱۲۰۰ مسجد
مردادماه سال گذشته اما سازمان بسیج مستضعفین برای کاهش حجم پرونده‌های قضایی و ارائه آموزش‌های حقوقی به مردم «طرح هرمسجد یک حقوقدان» را راه‌اندازی کرد. حجت‌الاسلام احسان رضایی مسئول سازمان بسیج مساجد و محلات در این باره در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: سازمان بسیج مستضعفین رویکرد برنامه‌های خود را «مسجد محور» طراحی کرده است و تلاش دارد برای اجرای برنامه‌های خود از بستر مساجد استفاده کند و به ارائه خدمات به مردم بپردازد. یکی از نقش‌آفرینی‌های پیش‌بینی شده برای مساجد، در راستای ارتباط بسیج حقوقدانان با مسجد است که در این راستا طرح «هر مسجد یک حقوقدان» طراحی شد. در قالب این طرح بسیجیان حقوقدانان و یا حقوق‌دانانی که عضو بسیج هستند، مرتبط و متصل به مساجد شدند و حداقل در این طرح به هر مسجد یک حقوقدان متصل شد.
هدف اصلی طرح، افزایش دانش حقوقی مردم محله
رضایی افزود: حقوقدانان با تعامل با فرمانده پایگاه مقاومت بسیج مسجد، در این طرح برنامه‌هایی را برای افزایش دانش حقوقی مردم محله و ارائه خدمات حقوقی به آنان طراحی می‌کنند.
عرصه‌های خدمات رسانی حقوقی به مردم در مساجد
مسئول سازمان بسیج مساجد و محلات کشور با اشاره به محورها و اهداف پیش‌بینی شده برای این طرح گفت: این طرح با هدف تحکیم بنیان خانواده با ارائه آموزش‌های فقهی و حقوقی در راستای کاهش اختلافات و پیشگیری از طلاق که این آموزش‌ها برای قبل از ازدواج افراد طراحی شده است تا به طور مثال یک مرد بداند مهریه‌ای که بناست برای ازدواج تعیین شود چه تبعات حقوقی برای او خواهد داشت و یا خانم بداند انتخاب همسر چه تبعات حقوقی برای او خواهد داشت تا افراد با معلومات دقیق‌تر انتخاب کنند.
وی افزود: دومین هدف آگاه‌سازی و پیشگیری از اعتیاد و آلودگی به مواد مخدر است، متاسفانه بسیاری از نوجوانان و خانواده‌ها از تبعات حقوقی این حوزه‌ها با خبر نیستند لذا بسیج حقوقدانان توافق کرده تا در این طرح به خانواده‌ها و نوجوانان را آموزش دهد تا درصد آسیب‌ها را از محله و محل زندگی مردم از منشاء کاهش دهیم و بازدارندگی ایجاد کنیم.
رضایی با اشاره به اینکه سومین عرصه در زمینه آگاه‌سازی‌های حوزه مالی و اقتصادی است، افزود: در این عرصه به موضوعات خانوادگی مانند ارثیه تا معاملات در حوزه چک، کارتخوان و ... که زمینه کلاهبرداری را ایجاد می‌کند در جلسات مشاوره و عمومی پرداخته می‌شود.
مسئول سازمان بسیج مساجد و محلات کشور چهارمین حوزه در ارتباط با حقوق عامه است، تصریح کرد: در این عرصه موضوعاتی مانند معابر، حجاب، امر به معروف و نی از منکر و حقوق شهروندی پرداخته می‌شود که آگاه‌سازی مردم در زمینه حقوق خود می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از عرصه‌ها تبیین و روشنگری مجازات اسلامی در خصوص خشونت و رفتارهای خشونت‌آمیز میان مردم است که باتوجه به آسیب‌های موجود جزء اولویت قرار گرفته است.
قالب‌های اجرای طرح «هر مسجد یک حقوقدان»
رضایی با بیان اینکه طرح «هر مسجد یک حقوقدان» دارای دو نحوه اجراست، افزود: یکی جلسات مشاوره عمومی است که موضوع اعلام می‌شود، مردم حضور پیدا می‌کنند و مشاور حقوقدان به تبیین و توضیح موضوعات می‌پردازد و سوالات را پاسخ می‌گوید و دومین محور نیز در حوزه مشاوره فردی است که در قالب میز خدمت انجام می‌شود و مشاوره حقوقی سوالات مردم را پاسخ می‌گوید که ان‌شاءالله با نقش‌آفرینی بی‌مزد حقوقدانان اثرگذار باشد.
حضور بیش از ۱۲۰۰ حقوقدان در مساجد
وی با بیان اینکه بیش از ۱۲۰۰ حقوقدان در این طرح فعال خواهند بود، افزود: قطعا این فضای تعاملی فرهنگ‌سازی مراجعه به حقوقدانان را در جامعه گسترش خواهد داد که امیدواریم با استقبال آنان نیز مواجه شود.
رضایی خاطرنشان کرد: اجرای این طرح از سال گذشته آغاز شده است و امسال نیز در دست اجراست و روز به روز گسترش می‌یابد.
اجرای طرح «هرمسجد یک حقوقدان» برای ارتقای سطح آگاهی حقوقی مردم
حجت‌الاسلام ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضاییه نیز شهریورماه سال گذشته طی سخنانی با تأکید بر لزوم تسهیل دسترسی آزاد جامعه به اطلاعات و دانش حقوقی، پیشنهاد داد: می‌توان با همکاری مرکز رسیدگی به امور مساجد، معاونت فرهنگی قوه قضاییه و جامعه حقوقدانان و وکلای کشور، طرحی با عنوان «هر مسجد، یک حقوقدان» را به مرحله اجرا درآورد تا با به‌کارگیری ظرفیت نخبگانی حقوقدانان که در مساجد مختلف کشور وجود دارد، در جهت ارتقای سطح آگاهی حقوقی مردم گامی برداشته شود و به این ترتیب شاهد افزایش نظم در روابط مردم با یکدیگر و در نتیجه، کاهش دعاوی و پرونده‌های قضایی باشیم.
دستورالعمل اجرایی طرح «هر مسجد یک حقوقدان» ابلاغ شد
بعد از این دستور حجت‌الاسلام رئیسی، دستورالعمل اجرایی طرح «هر مسجد یک حقوقدان» مصوب ۹۸/۷/۷ معاونت فرهنگی قوه قضاییه به سراسر کشور ابلاغ شد. در مقدمه این دستورالعمل آمده بود: «در راستای تحقق اهداف سیاست‌های کلی قضایی و اجرایی نمودن بیانات مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) در زمینه ارتقای سواد حقوقی و قضایی جامعه و تأکیدات ریاست قوه قضایی بر گسترش میزان مشاوره‌های حقوقی در جامعه با هدف آشنا کردن مردم با حقوق و وظایف خود، ترویج فرهنگ قانون‌گرایی و مقابله با فرهنگ قانون‌گریزی و قانون ستیزی و همچنین آشنایی جامعه از قوانین و کارکردهای دستگاه قضایی درجهت تسهیل ارتباط آن‌ها با دستگاه و نهایتاً افزایش کارآمدی نظام در عرصه قضایی و ارتقای عدالت، کاهش مشکلات مردم و افزایش صلح و سازش،طرح (هر مسجد یک حقوق دان) و دستورالعمل اجرایی آن تهیه شده است.
اجرای موفق طرح، نیازمند بهره‌گیری از همه ظرفیت‌های فرهنگی کشور در تعامل با نهادهای فرهنگ ساز و اثرگذار؛ همچنین شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و کانون فرهنگی مساجد با محوریت مساجد و مصلاهای سراسر کشور که با مشارکت مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده قوه قضاییه، سازمان بسیج حقوقدادنان و اتحادیه کانون وکلاء دادگستری و سایر بخش‌های ذیربط است و ارائه مشاوره‌های حقوقی گسترده به صورت رایگان اجرایی می‌گردد.»
براساس این دستورالعمل، اهداف این طرح شامل موارد زیر تعیین شد:
۱- رشد و ارتقای فرهنگ حقوق مردم و آشنا کردن آنان با حقوق و وظایف شهروندی
۲- فرهنگ سازی در زمینه چگونگی مراجعه به دستگاه قضایی و استیفای حقوق فردی و اجتماعی
۳- صلح و سازش و حل اختلافات و دعاوی
۴- ارتقای فرهنگ قانون گرایی
۵- زمینه سازی برای تحکم بنیان خانواده و کاهش طلاق
۶-کاهش حجم پرونده‌های وارد شده به دستگاه قضایی با اولویت ده موضوع اول اتهام و خواسته
۷- افزایش اعتماد عمومی به دستگاه قضایی و ارتقاضی جایگاه اثر بخش دستگاه قضایی و متصدیان امر قضا در میان مردم
محورهای ارائه مشاوره حقوقی در این طرح شامل صلح و سازش در اختلافات و دعاوی، رعایت حقوق دیگران و حقوق شهروندی مبتنی بر مبانی اسلامی، نحوه طرح صحیح خواسته یا دادخواست و فرایند دادرسی در قوه قضاییه، مشاوره حقوقی در انعقاد قراردادها و انجام هر عمل حقوقی مانند خرید و فروش املاک و …، مشاوره حقوقی به صاحبان کسب و کارها جهت پیگیری امور حقوقی مربوط به اختلافات مالیاتی، اداری و …، مشاوره در موضوعات کیفری، حقوقی، به ویژه خانواده حسب نیاز مراجعه کننده و آشناسازی با قوانین و مقررات حقوقی و قضایی کاربردی بود.
این طرح از سال گذشته در مساجد استان‌های مختلف کشور اجرایی شد و یک روز در هفته حقوقدانان در مساجد حضور پیدا کردند و به دو صورت عمومی و خصوصی به ارائه آموزش و مشاوره به نمازگزاران پرداختند.
اجرای طرح «هرمسجد یک حقوقدان» در ۱۳۰۰ مسجد تهران
حجت الاسلام غلامعلی قدیریان مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان تهران نیز به مناسبت هفته قوه قضاییه با اشاره به دستورالعمل اجرایی طرح هر مسجد یک حقوقدان مصوب ۷ مهرماه سال ۹۸ معاونت فرهنگی قوه قضاییه گفت: این طرح در راستای تحقق اهداف سیاست‌های کلی قضایی و اجرایی کردن بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در زمینه ارتقای سواد حقوقی و قضایی جامعه و تأکیدات ریاست محترم قوه قضاییه بر گسترش میزان مشاوره‌های حقوقی در جامعه با هدف آشنا کردن مردم با حقوق و وظایف خود، ترویج فرهنگ قانون‌گرایی و مقابله با فرهنگ قانون‌گریزی و قانون‌ستیزی و همچنین آشنایی جامعه با قوانین و کارکردهای دستگاه قضایی درجهت تسهیل ارتباط آن‌ها با دستگاه و نهایتاً افزایش کارآمدی نظام در عرصه قضایی و ارتقای عدالت و کاهش مشکلات مردم و افزایش صلح و سازش، برنامه‌ریزی و دستورالعمل اجرایی آن تهیه شد.
قدیریان تمام مساجد استان تهران را مجری طرح هر مسجد یک حقوقدان ذکر کرد و افزود: هدف نهایی اجرای این طرح، رشد و ارتقای فرهنگ حقوق مردم و آشنا کردن آنان با حقوق و وظایف شهروندی، فرهنگ سازی در زمینه چگونگی مراجعه به دستگاه قضایی و استیفای حقوق فردی و اجتماعی، صلح و سازش و حل اختلافات و دعاوی، ارتقای فرهنگ قانون گرایی، زمینه سازی برای تحکم بنیان خانواده و کاهش طلاق، کاهش حجم پرونده‌های وارد شده به دستگاه قضایی، افزایش اعتماد عمومی به این دستگاه و ارتقای جایگاه اثر بخش دستگاه و متصدیان امر قضا در میان مردم است.
مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان تهران با اشاره به فعالیت بیش از ۱۳۰۰ کانون فرهنگی هنری در سطح استان تهران خاطرنشان کرد: طرح هر مسجد یک حقوقدان در تمامی مساجد دارای کانون‌های فرهنگی و هنری اجرا می‌شود و این طرح از جمله طرح‌های موفق در دست اقدام کانون‌های مساجد استان است.
آثار اجرای این طرح در مساجد
حجت‌الاسلام نجفیان مسئول فرهنگی مسجد الله در غرب تهران اظهار داشت: طرح هر مسجد یک حقوقدان از سال گذشته هرهفته شب‌های جمعه در مسجد برگزار شد که با استقبال بسیار فراوان مردم روبرو شد.
وی افزود: در قالب این طرح ابتدا حقوقدان در میان دو نماز مغرب و عشاء دقایقی به صورت عمومی مطالبی پیرامون موضوعات حقوقی و کیفری برای مردم ارائه می‌کرد که این مسائل شامل مشکلات ملکی، مسائل مرتبط با چک، دعاوی خانوادگی، نحوه تنظیم قراردادهای ملکی و خیارات بود.
نجفیان با اشاره به اینکه بعد از جلسه عمومی با حضور حقوقدان در دفتر مسجد، جلسات مشاوره خصوصی به صورت رایگان بعد از نماز تشکیل می‌شد، گفت: در بازه زمانی دو ساعته حضور مشاور، هر ده دقیقه به نمازگزاران برای دریافت مشاوره و طرح مشکلات حقوقی وقت داده می‌شد که بازهم افراد متقاضی بسیاری امکان صحبت پیدا نمی‌کردند.
مسئول فرهنگی مسجد الله گفت: مشکلات مرتبط با مباحث ملکی و دعاوی مختلف خانوادگی سرفصل مشکلات مردمی بود که با مشاور مطرح می‌کردند و برحسب نیاز مشاور در جلسات عمومی برروی این مسائل تمرکز بیشتری داشت که در چندین مورد با ارائه مشاوره‌های لازم مشل ملکی در محله بیمه تهران مرتفع شد و دعواهای مختلف خانوادگی بدون نیاز به مراجعه به محاکم قضایی حل و فصل شد.
وی افزود: این طرح البته این روزها با توجه به شیوع ویروس کرونا به صورت حضوری برگزار نمی‌شود و مردم در بازه زمانی خاص به صورت تلفنی با مشاوره ارتباط می‌گیرند و یا سوالات خود را مطرح می‌کنند و جواب لازم اخذ و به آن‌ها انتقال داده می‌شود.
