به گزارش سراج24، عزل آیت‌الله منتظری از قائم‌مقامی رهبری در فروردین 1368، علاوه بر پیامدهای داخلی با تحلیل‌های متفاوتی از سوی رسانه‌های خارجی مواجه شد. عمده این تحلیل‌ها پیرامون مسئله جانشینی امام خمینی و رهبری بعدی جمهوری اسلامی بود. نگاهی به مواضع رسانه‌های خارجی در آن دوران ابعاد تازه‌ای از انتخاب رهبری در خرداد 1368 را نمایان می‌سازد.
خط تحلیلی اصلی که پس از عزل آیت‌الله منتظری از سوی رسانه‌های خارجی دنبال شد، عمدتا ناظر به بحرانی توصیف‌کردن شرایط در ایران و به‌ویژه احتمال بالای وقوع جنگ قدرت بود. در این روند، آنچه در حجم وسیعی از گزارش‌های خبری و تحلیلی این رسانهها دیده می‌شود، تبدیل این جنگ قدرت احتمالی به دعوای میان دو جریان به‌اصطلاح «میانه‌رو» و «تندرو» از نظر آن‌ها است.
در این تحلیل، جناح چپ و مسئولان دفتر امام، یعنی افرادی مانند سید احمد خمینی، موسوی‌خوئینی، محتشمی‌پور و میرحسین موسوی، به عنوان نیروها جریان تندرو، بنیادگرا و غرب‌ستیز معرفی می‌شدند و در مقابل، رهبری جریان میانه‌رو با هاشمی رفسنجانی تحلیل می‌شد.
رسانه‌های غربی، رویدادهای مربوط با ماجرای عزل آقای منتظری، و سپس، مواضع محکم جریان چپ و شخص حاج احمدآقا علیه قائم‌مقام معزول را نشانه‌هایی برای کوشش احمد خمینی در جهت افزایش قدرت و ارتقای خود در ساختار جمهوری اسلامی عنوان می‌کردند. صورت جامع این تحلیل را می‌توان در گزارشی از روزنامه کوریره دلاسرا، چاپ ایتالیا مشاهده کنیم. در این گزارش که در شماره مورخ سوم خرداد 68 منتشر شده است، این روزنامه ضمن آنکه هدف از چاپ رنج‌نامه را، کنار زدن نهایی منتظری از قدرت و حمله غیرمستقیم به روابط هاشمی و غرب می‌داند می‌نویسد: «هاشمی رفسنجانی در تلاش است تا در آینده قدرت را در دست گیرد. اما احمد خمینی اکنون بیشتر از هر زمان دیگر، خود را برای دستیابی به قدرت نشان می‌دهد. سیداحمد خمینی با همکاری محتشمی وزیر کشور، می‌خواهد همگام با هاشمی رفسنجانی در قدرت به پیش برود.»
مشابه همین مدعا از سوی فایننشال تایمز تکرار شد و این رسانه هم در گزارش مورخ چهارم خرداد، از جنگ قدرت میان سیداحمد خمینی و هاشمی خبر داد. در گزارش‌های متعدد دیگری هم، صرفاً به بیان اهمیت نقش این دو شخصیت اکتفا شده است و حتی برخی نویسندگان، سرنوشت رهبری آینده ایران را به اتحاد احتمالی آن دو وابسته می‌کردند.
آسوشیتدپرس در گزارشی به قلم اوبلانش، سردبیر بخش خاورمیانه خود، به تاریخ سوم خرداد 68 نوشت که در شورای رهبری احتمالی که پس از امام خمینی تشکیل خواهد شد، افزون بر هاشمی رفسنجانی، «احمد، فرزند خمینی که جاه‌طلبی‌های سیاسی‌اش شروع به ظاهر شدن کرده‌اند» نیز حضور خواهد داشت. مشابه این تحلیل، از سوی روزنامه ایل مساجرو ایتالیا هم مطرح شد. این روزنامه در گزارشی، سرنوشت رهبری آینده ایران را در گرو اتحاد استراتژیک سیداحمد خمینی و هاشمی رفسنجانی دانست.
با این حال، نویسنده مقاله مذکور، به دلیل اطلاع از شأن حوزوی حاج احمدآقا، از گمانه‌زنی‌های فراتر از واقع درباره او خودداری می‌کند و او را صرفاً به عنوان یکی از مهره‌های پیرامونی هاشمی رفسنجانی معرفی می‌کند. البته این گزارش هم معتقد است که «سیداحمد خمینی، نقش اصلی در پشت صحنه را برعهده خواهد داشت.» رسانه‌های انگلیسی هم به پوشش همین خط تحلیلی پرداختند.
از جمله بی‌بی‌سی، با انعکاس یادداشت شهرزاد دانشخو، تحلیلگر سیاسی، احمد خمینی و هاشمی را به عنوان «محتمل‌ترین نامزدهای رهبری» معرفی کرد. این گزارش هم به دلیل آنچه «موقعیت ناکافی مذهبی» این دو شخصیت می‌دانست، امکان تعیین رهبری شورایی را از رهبری فردی آن‌ها محتمل‌تر دانست. این تحلیل حتی تا پس از انتشار خبر ارتحال امام و پیش از انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای ادامه یافت. در این روز، آسوشیتدپرس نقل قولی از مسعود رجوی، رهبر مجاهدین خلق را انعکاس داد که هدف از عزل منتظری و تشکیل شورای بازنگری را باز کردن جا برای سیداحمد خمینی می‌دانست. با این حال تحلیلگران این رسانه، بیش از احمد خمینی برای هاشمی رفسنجانی، به عنوان «زیرک‌ترین سیاستمدار ایران»، جایگاه و احتمال پیروزی در جنگ قدرت قائل بودند.
از تحلیل‌های فوق مشخص است که این رسانهها، اطلاعات دقیقی از وضعیت سیاسی کشور در اختیار نداشته‌اند. احتمال حضور حاج احمدآقا در میان گزینه‌های رهبری و یا جنگ قدرت میان جریانات فرضی تندرو و میانه‌رو، فاصله‌های زیادی با واقعیات سیاسی ایران داشتند. این مطلب حتی در همان زمان، از سوی عباس سلیمی نمین، سردبیر وقت کیهان هوایی با رادیوی بی‌بی‌سی در میان گذاشته شد و او در مصاحبه‌ای به تاریخ چهارم خرداد، ضمن معرفی افرادی چون هاشمی، خامنه‌ای، مشکینی، صانعی، جوادی آملی، موسوی خوئینی و موسوی اردبیلی به عنوان گزینه‌های احتمالی رهبری، تصریح می‌کند که «آقای سیداحمد خمینی، برای مشارکت در امر رهبری، به‌هیچ‌وجه مطرح نیست در داخل.» نکته جالب توجه دیگری که در این تحلیل‌ها به چشم می‌خورد، فقدان هرگونه گمانه‌زنی درباره احتمال رهبری آیت‌الله خامنه‌ای است.
