وقتی سیگار آمریکایی تحریم نمی‌شود؛ ۶۰هزار ایرانی سالانه براثر سیگار می‌میرند!

ما ایرانی‌ها سالانه 70میلیارد نخ سیگار دود می‌کنیم که بیش از نیمی از آن خارجی و بخش کمی از آن‌ها نیز داخلی است. اگر تا همین چند سال پیش ورود سیگارهای کنت، مونتانا، پال‌مال، وینستون، مگنا و... ممنوع بود، امروز نه‌تنها ممنوعیتی برای آن‌ها وجود ندارد بلکه صاحبان این شرکت‌ها در تهران نمایندگی رسمی دارند. شرکت‌هایی مثل B.A.T ،G.T.I و KT and J ازجمله آن‌ها هستند؛ اما چه اتفاقی افتاد که پای آن‌ها نه به‌صورت قاچاق، بلکه رسمی به ایران بازشد؟

حدود دو دهه پیش، شرکت دخانیات و سازمان بازرسی و نظارت کشور از اجرای طرحی با نام «مبارزه با قاچاق سیگار» سخن گفتند که البته، هدف آن اطلاع از کیفیت و مرغوبیت این کالای قاچاق نبود بلکه مقصود کانالیزه‌کردن واردات سیگار و درنتیجه، قانونی‌کردن آن بود. «حالا که مردم به سیگار خارجی علاقه‌مندند؛ چرا این کالا به‌شکل قانونی وارد نشود؟» طرح مبارزه با قاچاق سیگار فارغ از نوع کالا (کالایی مهلک و آسیب‌رسان)، کاملا با قواعد اقتصادی طراحی و اجرا شد. البته، این طرح بازخورد اقتصادی درخورتوجهی نیز در پی داشت و فقط دستور داده شد روی پاکت‌های سیگار هشدار «سیگار سرطان‌زاست» را قید کنند.
ماجرا این بود که با وجود تولید داخلی سیگار، نوع خارجی همیشه محبوبیت بیشتری میان مصرف‌کنندگان آن داشته است. همین اقبال سیگارهای خارجی در میان مشتریان، بازار گرمی برای این کالا مهیا کرد؛ به‌طوری‌که تا سال ۸۰، بازار سیگار خارجی به‌طورعمده در دست قاچاقچیان بود. این بازار بی‌حساب‌وکتاب، دولت را به فکر انداخت که وارد بازار شود و کنترل آن را به‌دست گیرد. برهمین‌اساس، سال ۸۱ سازمان بازرسی و نظارت و شرکت دخانیات طرح جامعی برای مبارزه با قاچاق سیگار تدوین و برای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا ارسال کرد که در آنجا به‌تصویب رسید.

 

ردپای شرکت‌های بزرگ بین‌المللی در ایران
برای جلوگیری از ورود غیرقانونی هر کالا، بهترین راه فراهم‌آوردن زمینه برای حضور تولیدکنندگان آن کالاست. این راهکار یکی از راه‌هایی بود که در طرح مبارزه با قاچاق سیگار استفاده شد. اکنون شرکت‌هایی مانند بریتیش امریکن توباکو (B.A.T) با تولیدات سیگارهایی با مارک کنت، دانهیل، مونتانا، پال‌مال و...، شرکت G.T.I با تولیدات وینستون و مگنا، شرکت KT and J با تولیدات پین‌پلیژ و سوپراسلیم وایس، شرکت کنکورد توباکو با تولیدات لگال‌هایت، لگال‌منتول و موند و شرکت فیلیپ موریس در ایران نمایندگی رسمی دارند. شرکت فیلیپ‌ موریس صاحب برند سیگار مارلبروست که برخی‌ها این شرکت را وابسته به نهادهای اقتصادی صهیونیستی می‌دانند. گرچه از فعالیت این شرکت اطلاعات چندانی در دست نیست، بررسی‌ها نشان می‌دهد در اردیبهشت96، برند تجاری شرکت فیلیپ‌ موریس در‌حالی‌که تابعیت سوئیسی داشت، در ایران ثبت شد و نماینده قانونی‌اش در خیابان ولی‌عصر تهران دفتر دارد. شرکت بریتیش امریکن توباکو (B.A.T) در سال 1902 پس از ادغام دو شرکت «امپریال توباکو» انگلستان و «امریکن توباکو» ایالات متحده تشکیل شد. حاصل این ادغام، افزایش فعالیت تجاری و به‌تدریج حضور در بازارهای سایر کشورها بوده که بیش از صد سال ادامه دارد. با ورود شرکت‌های خارجی، بسیاری از کارخانه‌های داخلی نیز تصمیم گرفتند با نوسازی تجهیزات خود سیگار تحت‌لیسانس تولید کنند. شرکت دخانیات قشم و شرکت دخانیات ایران که تولیدکننده انواع برندهای بهمن، تیر، زیکا، آسیا، کاسپین و... است خط‌تولید خود را با قوای بیشتری به‌راه انداختند.

چرا تحریم‌ها در خروج این شرکت‌ها اثر ندارد؟
با وجود اینکه کارخانه‌های ماشین‌سازی، راه‌و‌عمران و شرکت‌های نفتی همگی به‌دلیل اعمال تحریم‌های آمریکا، از ایران رخت بسته‌اند، جالب است بدانید هنوز این شرکت‌های آمریکایی و اروپایی تولید سیگار با تمام قوا به‌کار خود ادامه می‌دهد. به‌نظر می‌رسد این شرکت‌ها نه‌تنها به هشدارهای آمریکا مبنی‌بر تحریم ایران گوش‌شان بدهکار نیست، بلکه هرروز نیز به گسترش فعالیت خود ادامه می‌دهند. ظاهرا برجام فواید اقتصادی زیادی داشت که بیشتر آن به جیب گشاد غربی‌ها رفت. تا روزی که ممکن بود، خودرو به ما فروختند، صادرات از کشورهای خود به ایران را گسترش دادند و حالا با رفتن این شرکت‌ها، کارخانه‌های دخانی را برای عرضه محصولات‌شان در ایران از تحریم معاف کرده‌اند. البته، بررسی‌ها نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در اعلام معافیت‌های تحریمی درکنار اقلام بشردوستانه دارو و غذا، سیگار را نیز از تحریم معاف کرده‌اند. بااین‌حال، بد نیست بدانید با وجود اعلام معافیت دارو از تحریم‌ها، بسیاری از اقلام دارویی مهم به کشور ما وارد نمی‌شود و شرکت‌های اروپایی نیز از فروختن این نوع محصول به ایران امتناع می‌کنند. محصولات غذایی نیز که عمدتا شامل محصولات کشاورزی و محصولات بسته‌بندی هستند. محصولات کشاورزی که همواره شائبه دست‌کاری ژنتیکی‌بودنشان مطرح است و محصولات بسته‌بندی نیز عمدتا شامل غذای حیوانات خانگی است که به ایران روانه می‌شوند. پس عملا به‌جز سیگار و چنین محصولاتی که همه را می‌توان در دسته محصولات آسیب‌رسان قرار داد، چیزی به ایران وارد نمی‌شود.

درآمدی برابر با صادرات نفت ایران
براساس آمارهای وب‌سایت Statista، درآمد هشت شرکت بین‌المللی فروش سیگار در سال 2018، رقمی درحدود 134میلیارد دلار بوده است. دو شرکت jt ژاپن با فروش 19.4میلیارد دلار و شرکت بریتیش امریکن توباکو (B.A.T) با 26.1میلیارد دلار درآمد در ایران نمایندگی دارند؛ یعنی این دو شرکت در سال 2018، درمجموع 49میلیارد دلار، نزدیک به کل صادرات نفت ایران در سال 1396، فروش داشته‌اند.
تحقیقات نشان می‌دهد ایرانی‌ها سالانه یک‌میلیارد دلار هزینه سیگار می‌کنند. همچنین براساس اظهارات دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، مصرف سیگار و قلیان ۵۲ نوع بیماری و ۲۲ نوع سرطان به‌دنبال دارد و ایران سالانه سه‌هزار میلیارد تومان خرج داروهای ضدسرطان می‌کند. گفته می‌شود براساس آمارهای رسمی، سالانه ۶۰هزار ایرانی براثر سیگار جان خود را از دست می‌دهند.