گروه فرهنگی سراج24: بیست روز قبل نهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد برگزیدگانش را شناخت. در بخش رمان که شاید پر مخاطبترین بخش جایزه جلال است، «لم یزرع» نوشته محمدرضا بایرامی برگزیده شد.
«لم یزرع» داستان جوان شیعه عراقی است که دلبسته دختری سنی مذهب میشود. رسومات غلط و قدیمی مانع از وصال میشود و جوان بصورت داوطلبانه به جنگ با ایران میآید. داستان در سالهای سخت دیکتاتوری صدام و وقوع حادثه «دجیل» در عراق روایت میشود.
بایرامی بخوبی از پس روایت سه واقعه دراماتیک بر آمده است. اولا رابطه عاشقانه «سعدون» پسر شیعه عراقی و «احلی» دختر سنی مذهب عراقی. در درجه دوم او حمله عراق به ایران و بخشی از جنگ هشت ساله را روایت کرده است. سومین روایت نویسنده مربوط به حادثه شهر دجیل عراق است. صدام قرار است از دجیل بازدید کند که در این شهر به او سوء قصد میشود. پس از آن صدام این شهر را تبدیل به یک ویرانه میکند. سعدون از اهالی دجیل است.
داستان بایرامی روایتگر افراطهای بیمنطق است. افراطهای قومی و قبیلگی که نسل جدید چیزی از آن را باور ندارد و از آن چیزی نمیفهمد. نه خانواده سعدون و نه خانواده احلی هیچکدام با این مسئله کنار نمیآیند. هر دو یک خاطره را به جوانانشان یادآوری میکنند: جشن ازدواج عروس و داماد شیعه و سنی که توسط افراطیهای شهر مورد حمله قرار گرفت و قتل عام بزرگی اتفاق افتاد.
بایرامی نگران این افراطهای بیمنطق است. او اشارهای به داعش و ماجراهای اخیر نکرده اما همه چیز ناظر به امروزِ ماست. انگار وضعیت بیسر و سامانِ تحریفات مذهبی ناشی از همان افراطهای گذشته است.
سعدون در اعتراض به وضعیت مخالفت خانوادهها بصورت داوطلبانه عازم جبهه جنگ میشود. در حالی که می توانست از لحاظ پزشکی معاف شود. اما این کار را نمی کند. او به جنگ با ایران می آید و با بحران جنگ علیه شیعه مواجه میشود. از جنگ در جبهه صدام و علیه ایران فرار میکند و ماجرا به جنجال با پدرش خلیل میرسد و یک اتفاق ناگوار.
«لم یزرع» یعنی وضعیت همین دنیای افراط و بدون تعقل که چیزی در آن کشت نمیشود و محصولی استخراج نمیشود. یعنی برهوت. یعنی هیچ.
بایرامی در مصاحبهای به همین مسئله تاکید کرده است: «در مقاطعی و در جاهایی، کسانی که در اساس، خودشان چنین دوری و تعصباتی را باور ندارند، جرأت نمیکنند از دایره خارج بشوند به دلایل مختلف و گاه نه فقط از ترس سنت قبیلهای و طایفهای که از ترس برخورد فیزیکی و انتقامگیری تندروها. بنابراین دور باطل ادامه پیدا میکند.در نهایت چیزی که از دل این تعصبات بیجا بیرون میآید، بدبینی دیگران است به اسلام، اگر که شناخت کافی از آن نداشته باشند و این نوع از رفتارها را به حساب دین بگذارند. این اتفاق حساب شده روی میدهد یا نه، نمیدانم.»
«لم یزرع» توسط انتشارات نیستان چاپ شده است. انتشاراتی که توسط نویسنده خلاق و موفق کشورمان سید مهدی شجاعی اداره میشود. موفقیتِ دریافت جایزه جلال آل احمد،گوارای وجود هر دو بزرگوار یعنی محمدرضا بایرامی و سید مهدی شجاعی.