اما دراینبین استان همدان در این صنعت پیشرو بوده و مؤید این مدعا وجود طومار چرمی در موزه هگمتانه است که در سال ۱۳۷۰ از تپه هگمتانه کشف شد.
همدان در دوره قاجار مرکز مهم تولید نوعی چرم معروف به نام چرم همدانی بود که از پوست گوسفند تهیه می شد.
در بازار قدیمی همدان یکی از ۳۸ راستهبازار، راسته ای به چرم اختصاص داشت و «چرمدوز خانه» نامیده می شد.
شهره چرم همدان تا آنجاست که شاردن جهانگرد فرانسوی که یکی از بازدیدکنندگان از همدان است در نوشتههای خود در مورد همدان به رواج و رونق صنعت چرمسازی در این شهر اشارهکرده و میگوید چرم صنعتی دستی است که همدانیان در آن از همه استادتر هستند.
اما بنا به تاریخ در سال ۱۳۱۱ نخستین کارخانه چرمسازی ماشینی همدان را ارباب اردشیر یگانگی در محله منوچهری به مساحت ۹ هزار و ۴۰۰ مترمربع تأسیس کرد.
با توجه به این پیشینه تاریخی صنعت چرم در همدان و وجود راستهبازاری به نام چرمدوز خانه در بازار قدیمی شهر همدان، امروز شاهد از رونق افتادن این صنعت در همدان هستیم تا جایی که در راستهبازاری که درگذشتههای نهچندان دور مغازههای بسیاری در حوزه چرم و صنایع چرمی در این راستهبازار فعالیت میکردند، اکنون تعداد مغازههای چرمفروشی و نه چرمدوزی این بازار به کمتر از انگشتان دست رسیده است
برای اینکه سری به بازار چرم دوزان برنیم، از میدان امام خمینی(ره) وارد بازار قدیمی همدان میشویم ابتدا راستهبازار زغالیها را پشت سر میگذاریم و به دومین راستهبازار یعنی سبزهمیدان میرسیم و بعد از سبزهمیدان، راستهبازارهای پیوسته همدان به نامهای نخود بریز خانه، حلبیساز خانه، صابونیها، کفش دوز خانه را طی میکنیم تا به چرمدوز خانه میرسیم.
نزدیک راستهبازار چرمدوز خانه که میشویم بوی چرم تازه به مشام میرسد. تعدادی مغازه چرمفروشی در این راستهبازار قدیمی مشغول فروش و یا کارهای مرتبط با چرمدوزی هستند، فروشندههای همه مغازهها جوان هستند و کسی از گذشته بازار اطلاع چندانی ندارد.
سراغ یکی از قدیمیهای بازار را میگیریم که کربلایی علی را معرفی میکنند و از وی در خصوص راستهبازار چرمدوز خانه و حال و هوای قدیم این بازار میپرسیم.
کربلایی علی که ۷۵ سال سن دارد به خبرنگار مهر میگوید: زمان قدیم هر راستهبازار همدان مخصوص فعالیت یک حرفه خاص بود اما اکنون اینگونه نیست و برای نمونه راستهبازار چرمدوز خانه را نشان میدهد که کمتر از انگشتان یکدست مغازه چرمدوزی در آن فعالیت میکند و باقی مغازههای این راستهبازار را لباسفروشی، پتو فروشی و غیره تشکیل میدهند.
کربلایی میگوید: قدیم در چرمدوز خانه رفت و آمد زیاد بود چراکه اکثر کارهای چرمدوزی در این بازار و به دست استادکاران این حرفه انجام میشد اما اکنون فقط در چرمدوز خانه چند مغازه کوچک، منسوجات چرمی تولیدشده در کارگاهها را به فروش میرسانند و دیگر مانند گذشته فعالیت چرمدوزی در این بازار انجام نمیشود.
کربلایی علی با حسرت به راستهبازار چرمدوز خانه نگاه میکند و ادامه میدهد: این راستهبازاری که میبینی در قدیم تمام مغازههای آن کار چرمدوزی انجام میدادند و کیف، کمربند، ابزار و یراق اسب و خیلی چیزهای دیگر تولید میکردند، همچنین کسانی که کفش چرم میخواستند بدوزند به این راستهبازار میآمدند اما اکنون وقتی به راستهبازار چرمدوز خانه نگاه میکنیم میبینیم که بیشتر مغازهها تغییر شغل دادهاند.
بعد از مرگ استادکاران چرمدوزی در راستهبازار چرمدوز خانه همدان فرزندان آنها این شغل را ادامه ندادند
وی با اشاره به اینکه بعد از مرگ استادکاران چرمدوزی در راستهبازار چرمدوز خانه همدان فرزندان آنها این شغل را ادامه ندادند، افزود: این شرایط موجب فراموششدن چرم و چرمدوزی در همدان شد، همدانی که روزگاری بانام چرم در ایران مطرح بود.
کربلایی علی بر روی چهارپایه کنار یکی از مغازههای چرمفروشی در راستهبازار چرمدوز خانه مینشیند و با آهی میگوید: کاش میشد که دوباره این راستهبازار رونق قدیم را بگیرد.
رئیس اتحادیه کیف و کفش و چرم استان همدان نیز اظهار داشت: شهر همدان که در صنعت تولید چرم سابقه ۹۰ ساله و پتانسیل لازم برای تولید این ماده اولیه کیف و کفش را دارد، نیازمند حمایت و احیای این صنعت قدیمی است.
احمد گازرانی با اشاره به اینکه در دوره قاجار به همدان دباغخانه گفته میشد تا جایی که نام همدان در حال از بین رفتن بود، افزود: امروزه بسیاری از شهرها در صنعت چرم از همدان پیشی گرفته و توانستهاند در این صنعت اسمورسمی پیدا کنند.
وی با اشاره به اینکه همدان این پتانسیل را دارد که صفرتا ۱۰۰ صنعت چرم را به تولید برساند، ادامه داد: امروز باید استان به نحوی مدیریت شود که سرمایهگذاران سرمایههای خود را از واسطهگری به تولید منتقل کنند.
رئیس اتحادیه کیف و کفش و چرم استان همدان همچنین به تشکیل خوشه چرم در همدان اشاره کرد و گفت: تمام کشورهای عربی مصرفکننده هستند پس باید از این فرصت استفاده کرد.
گازرانی بابیان اینکه هزار واحد سنتی و صنعتی چرم در استان همدان فعالیت میکند که بهطور مستقیم و غیرمستقیم ۱۲ هزار نفر در این واحدها مشغول به کار هستند، بیان کرد: به دنبال ایجاد رشته چرم در دانشگاه هستیم.
صنعت چرمی که روزگاری در همدان رونق فراوانی داشت مدیون همت استادکارانی مانند کربلایی علی و کربلایی علیها است که با تمام توان برای این حرفه وقت و توان میگذاشتند و به قول کربلایی علی این سینه سوخته حرفه چرمدوزی کاش میشد راستهبازار چرمدوز خانه همدان مانند قدیم رونق میگرفت.
نتیجه اینکه استان همدان با داشتن قدمتی طولانی در صنعت چرم به دلیل کم توجهیها و بیمحبتیها مورد غفلت قرارگرفته تا جایی که دیگر استانها گوی این صنعت پردرآمد را از همدان ربودند و اکنون در شهرهایی مانند تهران، تبریز و مشهد شهرکهای صنعتی تولید چرم راهاندازی شد که نام چرم شهر را بر این شهرکها نهادند اما در همدان شاهد چنین چیزی نیستیم که میطلبد مسئولان در این راستا اقدامات لازم را انجام دهند.
منبع:مهر