امروز برای جمهوری اسلامی ، فرهنگ از هر چیز دیگری مهم تر است چون مانند هوایی است که تنفس می کنیم .این جمله کلیدی بارها از سوی مقام معظم رهبری در مجامع مختلف مطرح شده و بازتاب گسترده ای نیز در محافل رسانه ای داشته است .
در اهمیت فرهنگ برای نظام جمهوری اسلامی ، همین بس که بالاترین مسئولان کشور بارها نسبت به آن ابراز نظر کرده و بر اهمیت آن پای فشرده و برآن تاکید ، توصیه و یا هشدار نموده اند . بنابراین همه دستگاه های مرتبط و یا غیرمرتبط در این مساله وظایفی را مشمول می شوند که تحقق آن ، برای نظام اسلامی بسیار اهمیت دارد .
یکی از این دستگاهها و در واقع مهمترین آن ، حتی بیش از وزارتین محترم فرهنگ و علوم ، ساختار عظیم نهاد آموزش و پرورش کشور است . چراکه مسئولیت انتقال ارزش ها و الگوهای فرهنگی در میان نسل های بعد به عهده این وزارت خانه است و همه آن چیزی که کشور از نظام فرهنگی دهه های پیش رو مطالبه دارد ، به آینده سازانی مربوط می شود که هم اکنون در مدارس مشغول تحصیل اند و یکی از وظایف برجسته آن ها ، پیگیری افزون برای دستیابی به مدل های توسعه فرهنگی اسلامی و ایرانی در افق سال 1404 است .
همانگونه که تاکید شد ، در حوزه فرهنگ و آموزش آن ، مسئولیت خطیری متوجه نهاد تعلیم و تربیت نوباوگان ایران اسلامی است . اما برای ایفای این وظیفه مهم ، همواره استلزاماتی وجود دارد که باید قبل از اجرای هر برنامه ای به آن توجه شود . اما قبل از طرح این استلزامات ، ضروری است تا نگاهی به مباحث مربوط به روش شناسی آموزش و توسعه فرهنگی داشته باشیم .
علمای اندیشه در تعریف توسعه فرهنگی آورده اند که : تغییر در الگوهای سنتی و ارتقای آن به سطحی بالاتر از رویکردهای جامع نگر ارزشی همان توسعه فرهنگی است .
البته قیودی بر این تعریف کلان نیز آورده شده و آن لزوم مشارکت پذیری ، فعال سازی سرمایه های اجتماعی و خودجوشی فرهنگی درون زا از پایین به بالاست . این بدین معناست که مسئولیت توسعه فرهنگی هر کشور توامان بر عهده دولت و ملت خواهد بود .
در روش شناسی آموزش و توسعه فرهنگی نیز گفته شده که آموزش فرهنگی یکی فرآیند چرخشی و تطابقی است . به بیانی دیگر مراحل انتقال ارزشی باید ابتدا از نهاد خانواده آغاز گشته و سپس باهمراهی گروه هم سالان به مدرسه واگذار شده و آنگاه دانشگاه و مجموع اعضای جامعه موظف به ایفای آن هستند . تطابقی بودن آموزش فرهنگی نیز بدین معناست که هیچگاه در این فرآیند ، مسئولیت اعضا سلب نشده و باید در هماهنگی کامل با دیگر اجزا در هر مرحله صورت پذیرد .
همانگونه که در بالا بدان پرداخته شد ، توسعه فرهنگی در آموزش و پرورش استلزاماتی دارد که قبل از اجرای هر برنامه کلان باید به آن توجه داشت .
جدول زیر که توسط نگارنده طراحی گشته ، اهم این استلزامات را شناسایی و مورد تاکید قرار می دهد :
" استلزامات توسعه فرهنگی در نهاد آموزش و پرورش"
همانگونه که در بالا مشاهده می شود هریک از اجزای نهاد تعلیم و تربیت در توسعه فرهنگی مدنظر مشارکت داشته و مسئولیت هایی بر عهده دارند . ابزارهای اصلی مورد نیاز که همانا رسانه ، دانشگاه ، اسناد پیشتیبان ، حوزه های مشارکتی و به خصوص شوراهای دانش آموزی است نیز در این امر می تواند مورد استفاده موثر قرار گیرد .
بنابراین در پایان باید تاکید دوباره بر این مقوله داشت که توسعه فرهنگی فرایندی است درونی که همه اجزا باید در آن مشارکت و همکاری موثر داشته باشند .
برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به :
1.نظریه شناسی توسعه فرهنگی / صادق پیرآوند ، 1390 . نشر قو
2.نقش آموزش و پرورش در انتقال ارزشی به دانش آموزان / فاطمه علیدوست . 1389 – دانشگاه شیراز
3.شوراهای دانش آموزی و توسعه اجتماعی و فرهنگی / سیما قاراخانی 1386
4.برنامه پنجم توسعه فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران / سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
