علی معلم: ما اکنون در برزخ دو دولت به سر می‌بریم

به گزارش « سراج24 » رییس فرهنگستان هنر نظر خود را درباره‌ی گزارش 100 روزه‌ی رییس جمهور، فعالیت‌های گذشته و آینده‌ی فرهنگستان هنر، پدیده‌ی دلالی در هنرهای تجسمی و برخی موسیقی‌های پخش شده در ایام محرم از رادیو و تلویزیون اعلام کرد.

علی معلم دامغانی درباره‌ی وضعیت فرهنگ و هنر کشور در آغاز استقرار و فعالیت دولت جدید گفت: ما اکنون در برزخ دو دولت به سر می‌بریم. اگر مدعی شویم که همه‌ی مسائل، حداقل به عنوان موضوع و خط مشی فرهنگ و هنر به وسیله‌ی کارفرمایان تعیین و بودجه‌ی مورد نیازش تخصیص داده شده، اشتباه است. هنوز خط مشی اصلی در کار فرهنگ و هنر آن‌طور که باید، مشخص نشده است.

او افزود: از استقرار دولت جدید و گزارش 100 روزه‌ی رییس جمهور چند روزی نمی‌گذرد و بیشتر، مطالبی مطرح شده که مردم به شنیدن آن‌ها علاقه داشتند، اما هنوز اشاره و حرف اساسی‌ای در زمینه‌ی فرهنگ و هنر زده نشده است. البته این را نباید به حساب دولت خاصی گذاشت. در عرف ما همیشه این‌طور بوده که کارفرمایان به روشنی خط مشی‌ها را تبیین نمی‌کنند و آن‌ها را بر عهده‌ی افرادی می‌گذارند که برای سمت‌های خاص انتخاب می‌شوند.

رییس فرهنگستان هنر همچنین درباره‌ی تغییر مدیران فرهنگی عنوان کرد: فکر نمی‌کنم کسی برای نصب یا عزل کسی در یک سمت، حجتی داشته باشد؛ این بیشتر به عرف مملکتی برمی‌گردد که می‌خواهد به افراد اعتماد کند، اما همین روش هم اشکالات خاص خودش را دارد. کسی نمی‌تواند از من یا امثال من مسئولیتی بخواهد، چون ما وعده‌ای به کسی نداده‌ایم و دستوری هم برای انجام کاری نداشته‌ایم. فقط امیدواریم که از این به بعد مسائل روشن‌تر عنوان شود تا موسسات فرهنگی بتوانند به کاری که باید برسند، و در اعتلای فرهنگ و هنر موثر باشند.

معلم در ادامه، درباره‌ی فعالیت‌های فرهنگستان در چند سال گذشته و همچنین برنامه‌های پیش رو اظهار کرد: فرهنگستان هنر از یک سو قصد حمایت از اهل فرهنگ و هنر را دارد و از سوی دیگر باید تولیدات فرهنگی داشته باشد. تولیدی که دور از دسترس مردم و خارج از فایده و احتیاج آن‌ها نباشد. چیزی که به کار مردم بیاید و فایده‌اش مشخص باشد. عصر ما عصر ارتباطات و رسانه است و فرهنگستان هم ناگزیر است ارتباط صوتی و تصویری‌اش را با مردم تقویت کند. در همین جهت، سال گذشته استودیویی ایجاد شد که یکی از بهترین و کارآمدترین استودیوهای تولید موسیقی است.

او ادامه داد: هدف از ایجاد این استودیو این بود که در همه‌ی ابعاد هنر، حتی موسیقی هم تولید داشته باشیم و از موسیقی ردیف و سنتی گرفته تا موسیقی روز و پاپ و سرودهای حماسی در آن دنبال شود. از طرفی ایران کشور بسیار بزرگی است که دارای فرهنگ‌ها و هنرهای مختلف از قبایل و عشیره‌های گوناگون است که پیوند زدن این هنرها و فرهنگ‌ها هم بخشی از برنامه‌های فرهنگستان است.

این شاعر همچنین به افراط و تفریط در مسائل فرهنگی و هنری اشاره کرد و گفت: در این سال‌ها در خیلی از مسائل افراط و تفریط به وجود آمد. یکی از این مسائل موسیقی‌هایی بود که در ماه محرم به بیرون درز کرد و از دایره‌ی خود خارج شد. در ایام عزاداری محرم، موسیقی‌هایی به نام مذهب و دین استفاده شد که در شرایط عادی نقد و رد می‌شود. یکی از جنبه‌های منفی عملکرد رادیو تلویزیون این بود که آهنگ‌هایی را پخش کرد و به گوش مردم رساند که نباید از آن‌ها استفاده می‌شد که حالا تبدیل به الگو شوند. ما متاسفانه همیشه دچار افراط و تفریط هستیم که در بخش تولید و عرضه‌ی محصولات فرهنگی و هنری هم وجو دارد.

رییس فرهنگستان هنر در بخش دیگری از سخنانش به وضعیت هنرمندان تجسمی در کشور اشاره و اظهار کرد: اگر آمار بگیریم و ارزیابی کنیم، متوجه می‌شویم که یک نوع عدم ارتباط بین هنرمندان و مسئولان برگزاری نمایشگاه‌ها وجود دارد. از هر دو طرف نوعی بی‌مهری نسبت به طرف دیگر به وجود آمده که البته با شرایط به وجود آمده در حال پوست‌اندازی است. یکی از دلایل این وضعیت این است که در گذشته در ایران و به طور کلی سرزمین‌های شرقی، هنر به عنوان یک کالا محسوب نمی‌شده، اما امروز در جایگاهی قرار گرفته‌ایم که نمی‌توان ارزش و قیمت مادی آن را نادیده گرفت.

او افزود: در واقع نمی‌توانیم از یک شخصیت هنری که 70 سال از عمرش را پای هنرش گذاشته بخواهیم که دستاورد این چند سال را تقدیم اجتماع کند، پس گذران زندگی و معیشتش چه می‌شود؟ یا باید هنرمندان جامعه را از هر جنبه‌ای تامین کرد که هنرشان را در اختیار جامعه بگذارند و یا باید در قبال هنرشان چیزی دریافت کنند که زندگی‌شان را اداره کنند.

معلم همچنین عنوان کرد: مسئله‌ی دیگری که هنر و هنرمند ایرانی با آن دست به گریبان است، حضور دلالان در عرصه‌ی هنر است. به هر حال وقتی یک تابلوی نقاشی یا یک سطر خوشنویسی میلیون‌ها تومان ارزش‌گذاری می‌شود، وسوسه‌هایی را برای برخی افراد به وجود می‌آورد. باید زمینه و بازاری ایجاد شود که دست دلالان را از تولیدات هنری کوتاه کند. این کار بر عهده‌ی وزارت ارشاد، موسسات هنری مثل همین فرهنگستان و همچنین خود اجتماع است. اگر هنرمندان بتوانند آثار خود را در نمایشگاه‌ها به نمایش بگذارند، بخشی از سود آن به خودشان می‌رسد و می‌توانند راحت‌تر کار کنند.

او ادامه داد: متاسفانه در کشور ما این طور جا افتاده که به جای حمایت از هنر و هنرمندان، برخی از برگزارکنندگان نمایشگاه‌ها معتقدند که برای برپایی نمایشگاه، هنرمند یک چیزی هم از جیب خودش به آن‌ها بدهد، چون معتقدند دارند هنر آن‌ها را تبلیغ می‌کنند. صیانت از محیط‌های فرهنگی و هنری و نمایشگاه‌های آثار تجسمی در کشور و همچنین ارج نهادن به کار هنرمندان در سرزمین ما قاعده و قانون خاص خود را ندارد و همین مسئله باعث بروز برخی مشکلات و گرفتاری‌ها می‌شود.

رییس فرهنگستان هنر به لزوم حمایت دولت از هنرمندان اشاره کرد و گفت: نمایشگاه‌هایی که توسط بخش خصوصی برگزار می‌شوند محدود و ناچیزند. بزرگ‌ترین نمایشگاه‌ها را موسساتی مثل همین فرهنگستان هنر برپا می‌کنند، اما از طرفی هم آن تعامل لازم در آن‌ها وجود ندارد، چون دولتی هستند و باید از طرف دولت حمایت مادی و معنوی بشوند. گاهی فاصله‌ی بین برگزارکنندگان و هنرمندان به حدی زیاد می‌شود و مسائل مادی مطرح است که به صورت وهن‌آمیز درمی‌آید و دیگر نمی‌توان نام رویداد فرهنگی و هنری روی آن گذاشت.

او در ادامه اظهار کرد: تعداد هنرمندان در کشور زیاد نیست که انزوا و عدم فعالیت آن‌ها مهم نباشد.اگر همین هنرمندان معرفی نشوند و از کارهایشان نمایشگاه گذاشته نشود شاگردانی هم تربیت نمی‌شوند و نسل آینده‌ی ما هنرمندی در جامعه نخواهد داشت. ما سعی می‌کنیم همواره از سالن‌هایی که در اختیار داریم برای تشکیل و استقرار کلاس‌های هنری و آموزشی استفاده کنیم و همیشه هم استقبال می‌شود، ولی همین کار احتیاج به تشکیلات مستمر دارد و باید با خروجی و نتیجه‌ای که می‌دهد عیار آن را سنجید. هدف ما این است که بتوانیم خروجی درست و هدف‌داری در زمینه‌ی هنر داشته باشیم.

معلم همچنین درباره‌ی دلیل انزوای هنرمندان حوزه‌ی تجسمی گفت: رویکرد و فعالیت هنرمندان در دهه‌ی اول پس از پیروزی انقلاب بسیار شورانگیز بود و افراد زیادی هم در زمینه‌ی ادبیات و هم هنرهای تجسمی موقیت‌های خاصی را به وجود آوردند، ولی در دوره‌هایی این روند افول کرد که علت‌های فراوانی داشت و تنها مربوط به تغییر دولت‌ها نمی‌شد. هنر و فرهنگ نمی‌تواند بدون خط مشی و تشکیلات درست، خروجی و ماحصل خوبی داشته باشد و نیازمند یک برنامه‌ریزی حساب شده است.

او افزود: نقش رادیو و تلویزیون را هم نمی‌توان نادیده گرفت. با ساخت و نمایش فیلم‌های مستند از زندگی و آثار هنرمندان بزرگ، مردم با هنر آن‌ها و ارزش آن آشنا می‌شوند و وقتی تقاضا باشد، عرضه هم معنا پیدا می‌کند.

این شاعر در ادامه درباره‌ی وعده‌ی رییس جمهور به کم شدن دخالت دولت در بخش فرهنگ و هنر اظهار کرد: تنها راه کم شدن دخالت دولت در فرهنگ و هنر و واگذاری کار به متخصصان امر و تعامل است. بقای فرهنگ ما و پیدا کردن جایگاه‌مان در جهان، نتیجه‌ی درست اندیشیدن خواهد بود، نه خشونت محض و نه تسلیم که راهگشای مشکلات فرهنگ و هنر نخواهند بود.