شهید بهشتی از خودسازی تشکیلاتی می‌گوید

سراج24، ویس پرونده: شهید بهشتی یکی از معدود نظریه‌پردازان امر تشکیلات در انقلاب اسلامی است که مطالب دقیق نظری از وی برجای مانده است.  نگاه ایشان به مقوله خودسازی و برنامه عملیاتی برای ساختن خود، جذاب و شیوا و تازه است. این سخنان در جمع اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان اروپا گفته شده و برای همه ما کاربردی است. *

 

***

 

برنامه روشن است؛ برنامه مستمّر خودسازی با استفاده ازهمه عوامل مؤثر در خودسازی، اما نه خودسازی خانقاهی، که خودسازی اسلامی مدنظر است. انسان در اجتماع و در میدان عمل و تلاش، نه انسان تک و تنها. مارکس انسان را فرزند کار و عمل معرفی می­کند و قبل از او هگل با همان ایده­آلیسم خویش چنین کرد.

 

ولی اسلام فراتر و جامع­تر از همه، انسان را ساخته عمل معرفی می­نماید و این مساله در روایات اسلامی مکرر گفته شده است. البته بسیاری از روایات با زبان خاص زمان خویش بیان شده و چون با زبان زمان ما همطراز است، گویایی خاصی دارد. در بعضی روایات آمده که در روز رستاخیز عده زیادی از افراد بشر در قالب حیواناتی چون خوک، گاو، مار، افعی، عقرب، مور، رتیل و امثال اینها محشور می­‌شوند.

 

زیرا آن اندام طبیعی را که طبیعت و خدای طبیعت به ایشان داده بود، با عمل خویش به هیکل و قالب جدید تبدیل کرده­اند. یعنی قالب­های روز قیامت، قالب­های من­ساخته و شماساخته است. انسان با یک سلسله استعدادها، با یک سلسله مایه­‌ها و دستمایه­‌ها به وجود می­‌آید؛ اما انسان آینده، ساخته دست عمل است. با بینش صحیح و با بسیج کردن همه استعدادهای نهفته برای عمل و قرار گرفتن در حلقه خوبان تلاشگر، سختکوش و مقاوم می­توانند چنین شوند. با بلال­ها معاشرت داشته باشید و معاشرت داشته باشیم که بسیار مؤثر است.

 

گُل لجن‌زار

 

اولین مسأله­‌ای که در ایجاد انجمن­های اسلامی در خارج از کشور، در شهرهای اروپایی و آمریکایی برایم مهم بود این بود که یک جوان وقتی می­‌آید اگر در جوّ کوچک دو سه نفری قرار بگیرد فرهنگ و ساخت اسلامی آن برایش کمک بزرگی است. بله! خیلی مهم است. برای انسان‌های متعارف خیلی مهم است.

 

 

این درست که انسان‌های برجسته زبده گاهی گل­هایی هستند که در لجن‌زار روییده­‌اند؛ در سرتاسر تاریخ، گل­‌های زیادی داریم که در لجن‌زار روییده­‌اند و بعد گل­هایی نیرومند شده­اند و لجن‌زار را به گلزار تبدیل کرده­اند. این در جای خودش. ولی انسان­های معمولی به مصداق شعر سعدی که «گلی خوشبوی در حمام روزی ...»

 

از همنشین و محیط زندگی تأثیرپذیرهستند: من توصیه مؤکد دارم که این جا خانم‌­ها، آقایان، خانواده­‌های همفکر، همراه و هم‌عمل حتماً با همدیگر معاشرت بیشتر داشته باشند. مأنوس‌­تر باشند و نگذارند خلأهای روحی، راه را برای نفوذ فسادهای گوناگون باز کند. ابتکار به خرج دهید. به راهی بروید که بتواند تأثیرات آن، محیط داخلی و حتی بسیاری از رخنه‌های محیط خارجی را از بین ببرد. فرمودید چگونه می‌­شود از آن چهار گروه به گروه اول** آمد و یا کسانی را آورد. یکی از دوستان پرسید چگونه می‌­شود آورد؟

 

دیگری پرسید چگونه می­‌شود آمد. پاسخ هر دو این است: با خودسازی برخاسته از این عواملی که عرض شد. بینش سالم، فن و تاکتیک و محیط کوچک و مساعد ساختن، که البته این­ها عملی است. کدام نهضت را سراغ دارید که هسته‌­های نخستین آن در محیطی که به وجود آمدند وصله ناهمرنگ نبوده باشند؟ کدام نهضت مترقی سازنده را در طول تاریخ می‌­شناسید که گروه نخستین و بنیانگذارانش وصله ناهمرنگی بر جامه جامعه زمانشان نبوده باشند؟ بنیانگذاران نهضت­‌ها از اقلیت بودند یا از اکثریت؟ اکثریت‌پسند بوده­اند یا نه؟

 

همه نهضت‌های مترقی این طور بودند. یعنی با یک، دو و چند نفری شروع شده‌­اند که آن چند نفر از نظر طرز فکر، آرمان و از نظر رفتار در ارتباط با محیط زمانشان، ناهمرنگ بوده‌اند. پیغمبر اکرم(ص) بعد از چهل سال قابل هضم بودن برای محیط خویش به محض اینکه آن رستاخیز و قیام و انبعاث و آن بعثت درونی را به یاری خداوند در خودش به وجود می‌­آورد، احساس می‌­کند به فردی تبدیل می‌­شود که می‌گویند این آدم، مجنون و دیوانه است؛ به هر حال یک عنصر ناجور و نامطلوب است.

 

همه این‌­ها متهم بودند به آنکه یک عنصر نامطلوب هستند. عنصر نامطلوب طبیعی است که با محیط خودش دمسازی ندارد. یک انسان دارای آرمان، یک دنیاست. برای خودش دنیایی است حاکم بر دنیای بیرون.

 

رام‌شدن برابر حق

 

توانا باشید! احساس توانایی کنیم! باز به این سازندگی‌­ها توصیه می‌­کنم، به شرط اینکه بفهمید و اهمیت بدهید. درباره نماز، روزه و تمرین­‌های عبادی از قبیل انفاق در اشکال گوناگونش، تعاون، همکاری و نقش سازنده این عبادت­‌های گوناگون- به شرط اینکه واقعاً آهنگ عبادت داشته باشد.

 

 

یعنی روح انسان را در برابر خدا هموار و رام کند- عرض کنم که عبادت یعنی رام کردن خویشتن در برابر حق، خود را رام کنیم. چون ما در برابر عبادت سرکشیم. مقابل عبد چیست؟ طاغوت. بدانید همه ما یک شاخه طاغوتی داریم. بنده خودم را می­گویم که به دیگران جسارت نباشد.

 

ما یک شاخه طاغوتی داریم. یک جوانه طاغوتی در ما هست که اگر به آن میدان بدهیم با سرعت رشد می­‌کند. خاصیت نیلوفر دارد، اصلاً جا برای هیچ چیز نمی­گذارد. این مَِِرْغ­ها را در کشتزارها دیده­اید؟ مَرْغ و گیاه‌های مَرْغی این خاصیت را دارند که سریع رشد می­‌کنند. ما یک جوانه مَرْغی طاغوتی داریم که اگر به آن میدان بدهیم تمام پهنه وجود ما را می­‌گیرد.

 

تقوا یعنی چه؟ یعنی خودمهاری؛ یعنی گفتار، رفتار، نگاه و برخوردمان همگی مهار شده باشد. این‌هاست کیفیاتی که با آن می­شود از چهار گروه بعدی به گروه اول آمد و آورد.

 

....

 

*این مطلب از کتاب «سه گونه اسلام» شهید بهشتی انتخاب شده است.

 

** در این کتاب گروندگان به هر نهضتی را در پنج دسته تقسیم می­کند که تنها گروه اول جست­وجوگران راستین حقیقتند. برای شناخت بیشتر به خود کتاب رجوع کنید.

 

منبع:حلقه وصل